Rosja: zmienić stereotyp Polski
W międzynarodowej konferencji w Grodnie, poświęconej Elizie Orzeszkowej wziął udział prof. Wiktor Choriew z Instytutu Słowianoznawstwa Rosyjskiej Akademii Nauk, który uważa, że w rosyjskiej nauce polonistyka była zawsze na honorowym miejscu.
Zainteresowanie literaturą i kulturą polską w dalszym ciągu istnieje. Właściwie dla danego kręgu ludzi, którzy interesują się literaturą i kulturą polską, istnieje grono naukowców, którzy opracowują w sensie stricte naukowym proces rozwoju literatury polskiej oraz dla szerokiego grona czytelników. Bardzo popularne są przedmowy i opracowania rozwoju literatury polskiej od początków piśmiennictwa do naszych dni.
Na przykład wydaliśmy w ubiegłym roku tom utworów Adama Mickiewicza - największe wydanie w ciągu ostatnich lat. Obejmuje on całokształt liryki i dwa poematy: "Pan Tadeusz" i "Konrad Wallenrod", posiada wstęp i komentarz o życiu i twórczości A. Mickiewicza. W 1949r. było wydane 5 tomów utworów Wieszcza, a później wydawano pojedyncze utwory.
Jeżeli chodzi o Instytut Słowianoznawstwa, który reprezentuję, jest w nim największe skupisko polonistów na terenie Rosji. Instytut zajmuje się literaturą, historią i kulturą wszystkich krajów słowiańskich poza Rosją. Mamy wydziały białorutynistyki i ukrainistyki. Około 30 osób zajmuje się literaturą i kulturą polską. Co się tyczy badań literaturoznawczych, postawiliśmy sobie za cel napisanie historii literatury polskiej. Wcześniej wydaliśmy 2-tomową historię literatury polskiej, która sięga 1945r. Niedawno wydaliśmy 5-tomowy zarys historii literatury krajów słowiańskich. W tym zarysie jedno z czołowych miejsc zajmuje literatura polska. Tomy 1-3 zawierają okres od początku piśmiennictwa do końca II wojny światowej, inne - rozwój literatury współczesnej od 1945r. do 1990r., gdzie pisałem o literaturze polskiej z lat 1945-1990.
Obecnie myślimy o wyodrębnieniu literatury polskiej i wydaniu książki historii literatury polskiej w nowym ujęciu. Mam w swoich planach osobistych wydanie historii literatury polskiej XX wieku.
Polonistyka także nie jest obca na uniwersytetach w Moskwie, St. Petersburgu, Kaliningradzie, są poloniści w Saratowie, w Kazaniu, Woroneżu - na uniwersytetach z dawnymi tradycjami.
Ściśle współpracujemy z Polską Akademią Nauk, Uniwersytetem Warszawskim, Uniwersytetem Jagiellońskim i in. 17 października przeprowadzamy dużą sesję naukową "Rosja-Polska. Obrazy i stereotypy w literaturze i kulturze". To jest temat, który kontynuujemy we współpracy z polskimi naukowcami od kilku lat. Mamy za sobą pierwszą konferencję w Moskwie na ten temat oraz wydaliśmy książkę pt. "Polacy i Rosjanie w oczach jeden drugiego".
Utworzył się tu przede wszystkim negatywny wizerunek. Wpływały na to czynniki tak historyczne - konflikty wojenne, różnica konfesyjna, różnica w ustroju społecznym, jak napięcia polityczne po rozbiorach Polski, powstania narodowe, polityka caratu, polityka rusyfikacji, później - sowietyzacja Polski.
Najwięksi pisarze jak Dostojewski czy Leskow stworzyli negatywne obrazy i postacie Polaków (Dostojewskiego - polaczyszka). To wpływało na wychowanie następnych pokoleń. Podobna formuła wrastała w świadomości masowej. Walka z tymi stereotypami jest poważnym zadaniem dla humanistów zarówno polskich, jak i rosyjskich.
Są jednak przykłady wręcz przeciwne. Po 1946r. Polska została mostem pomiędzy kulturą wschodnią a zachodnią, ponieważ była najbardziej "wesołym barakiem" w obozie socjalistycznym. Tam było więcej swobody, mniej ograniczeń cenzurowych. Inteligencja rosyjska studiowała i specjalnie uczyła się języka polskiego, aby czytać polskie czasopisma, poprzez język polski poznawać utwory zachodnie. Później w latach 60-70. w Polsce poświęcono sporo utworów rosyjskich: poeci, jak Galicz, Wysocki, Okudżawa, Josif Brodski (tłumaczył Gałczyńskiego, Norwida) - poświęcili piękne wiersze.
Sądzę, jeżeli nawet polityka ideologiczna prowadzona przez cara, a później przez komunistów, niestety wpływała na formowanie negatywnego wizerunku Polski w świadomości społeczeństwa rosyjskiego, to nad tymi wszystkimi konfliktami - ideologicznymi czy wojennymi - trwał dialog kulturalny, twórców kultury. (Tatiana Zaleska/pr)