Rocznica powstania w getcie warszawskim

Niemcy utworzyli getto w Warszawie 16 listopada 1940 r. na terenie dzielnicy żydowskiej. Do odgrodzonego murem, zamkniętego obszaru o powierzchni 4 km kw. przesiedlili Żydów z innych części stolicy i całego Mazowsza. W kwietniu 1941 r. mieszkało tam 450 tys. ludzi.

Przeludnienie, odcięcie od świata, głód, epidemie i przemoc - taka była codzienność życia w getcie. Od 22 lipca 1942 r. Niemcy zaczęli wywozić ludność getta pociągami towarowymi z Umschlagplatz do obozów zagłady, głównie Treblinki.

W getcie działały Żydowski Związek Bojowy, a od lipca 1942 r. Żydowska Organizacja Bojowa (ŻOB), mająca duże poparcie społeczne i kontakty ze światem "za murem", oraz AK.

Rozkaz ostatecznej likwidacji getta Heinrich Himmler wydał 16 kwietnia 1943 r. Trzy dni później, 19 kwietnia, dwutysięczne oddziały niemieckie pod dowództwem gen. SS Juergena von Stroopa wkroczyły na teren getta. Natrafiły tam jednak na zorganizowany, zbrojny opór powstańców żydowskich.

Powstaniem dowodził młody komendant ŻOB Mordechaj Anielewicz. W walkach wzięło udział ok. tysiąca słabo uzbrojonych, w większości młodych ludzi. Przeżyło jedynie ok. 80.

Walki w getcie trwały do lipca 1943 r., choć już 16 maja Stroop ogłosił, że "żydowska dzielnica Warszawy przestała istnieć". Na potwierdzenie tych słów rozkazał wysadzić w powietrze wielką synagogę na ul. Tłomackie.

W chwili wybuchu powstania w getcie było ok. 70 tys. Żydów; blisko 14 tys. z nich zginęło. Ponad 50 tys. wywieziono do obozów zagłady - Treblinki i na Majdanek. Cała dzielnica została doszczętnie zniszczona i zrównana z ziemią.

Straty wśród Niemców ocenia się na ok. 300-400 zabitych i 1000 rannych (według polskiej prasy podziemnej).

Powstańcom udzielało wparcia polskie podziemie zbrojne. Grupy AK, Socjalistycznej Organizacji Bojowej (SOB) i inne formacje przeprowadziły kilkanaście akcji zbrojnych przeciw Niemcom oraz organizowały akcje ewakuacji powstańców z getta.