Rocznica pierwszego transportu więźniów do KL Auschwitz
Uroczystości 64. rocznicy pierwszej deportacji więźniów do hitlerowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz odbędą się w poniedziałek w byłym obozie. 14 czerwca 1940 roku uważany jest za dzień, w którym obóz zaczął funkcjonować.
Z projektem utworzenia obozu w Oświęcimiu wystąpił w 1939 roku oberfuehrer SS Arpad Wigand z wrocławskiego Urzędu Wyższego Dowódcy SS i Policji. Była to reakcja na rosnącą liczbę raportów o przepełnieniu więzień na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim. KL Auschwitz miał - według planów Wiganda - przyjąć około 10 tys. więźniów.
O wyborze Oświęcimia przesądziły istniejące tam koszary, zajmowane niegdyś przez wojsko polskie, dzięki czemu niemal natychmiast można było osadzać więźniów. Koszary znajdowały się z dala od gęstej zabudowy śródmieścia, co umożliwiało w przyszłości rozbudowę obozu. Oświęcim miał też dogodne połączenia kolejowe ze Śląskiem i Generalną Gubernią.
Rozkaz utworzenia w Oświęcimiu obozu koncentracyjnego wydał 27 kwietnia 1940 roku reichsfuehrer SS Heinrich Himmler. 4 maja tego roku jego komendantem mianowano hauptsturmfuehrera SS Rudolfa Hoessa.
Pierwsi więźniowie
14 czerwca 1940 r. do obozu koncentracyjnego Auschwitz z więzienia w Tarnowie dotarł pierwszy transport 728 więźniów politycznych. Byli to w ogromnej większości Polacy; w skład transportu wchodziło też kilku polskich Żydów.
W pierwszym transporcie byli żołnierze kampanii wrześniowej, którzy usiłowali przedrzeć się na Węgry, członkowie podziemnych organizacji niepodległościowych, gimnazjaliści i studenci.
Po przybyciu do Auschwitz więźniom wytatuowano numery od 31 do 758. Najniższy numer - 31 - wytatuowano Stanisławowi Ryniakowi. Wcześniejsze numery otrzymali niemieccy kryminaliści, więźniowie obozu w Sachsenhausen. Stanowili oni zaczątek obozowej kadry.
Więźniowie z pierwszego transportu zostali umieszczeni w podziemiach budynku tak zwanego monopolu tytoniowego. Teren obozu nie był bowiem jeszcze przygotowany na przyjęcie transportów z więźniami.
Ryniak przeżył
Spośród więźniów z pierwszego transportu wojnę przeżyło 239, wśród nich Stanisław Ryniak, "pierwszy więzień Auschwitz". Ryniak zmarł w lutym 2004 roku we Wrocławiu w wieku 88 lat. 20 lutego spoczął na tamtejszym cmentarzu Osobowickim. Pozostali więźniowie zginęli w obozie lub też ich dalszy los nie jest znany.
27 kwietnia 1942 roku do obozu dotarł pierwszy transport polskich więźniarek z więzień w Tarnowie i Krakowie.
Kompleks Auschwitz składał się z trzech części. Obok Auschwitz I (tak zwany Stammlager, czyli obóz macierzysty) dwa lata później powstał KL Auschwitz II - Birkenau, w którym od początku dokonywano masowych mordów na Żydach. Auschwitz III stanowiły podobozy-Aussenlager, spośród których największy znajdował się w Monowicach (Monowitz).
Zginęło ponad milion osób
Kompleks Auschwitz został wyzwolony 27 stycznia 1945 roku przez radzieckich żołnierzy z 100. Lwowskiej Dywizji Piechoty 60. Armii I Frontu Ukraińskiego. W walkach o wyzwolenie obozu i miasta Oświęcimia zginęło 231 żołnierzy radzieckich.
Z badań historyków wynika, że w byłym obozie Auschwitz-Birkenau hitlerowcy więzili ponad 1,3 mln osób. Życie straciło tu ponad 1,1 mln osób - w zdecydowanej większości polskich i europejskich Żydów, a także Polaków, Romów i jeńców radzieckich.
Polacy stanowili - po Żydach - najliczniejszą grupę ofiar obozu. W latach 1940-45 deportowano ich do KL Auschwitz-Birkenau ok. 140 tys., spośród których blisko połowa straciła życie.