Radny, wójt, burmistrz...

1. Władza lokalna - to typ władzy, mającej zdolność do podejmowania decyzji i tworzenia reguł odnoszących się do zachowania ludzi zamieszkujących określoną część terytorium państwa.
Istnienie władzy lokalnej jest przejawem decentralizacji państwa, oznaczającej podział zadań między centrum i poszczególne szczeble samorządu. Przedstawiciele władzy lokalnej, niezależnej od rządowej administracji lokalnej, ponoszą odpowiedzialność za sprawy publiczne na swoim terenie.
Z funkcjonowaniem władzy lokalnej wiąże się zasada pomocniczości (subsydiarności), zgodnie z którą wszelkie sprawy dotyczące społeczności lokalnej powinny być załatwione przez szczebel administracyjny najbliższy obywatela.
Zadaniem władzy lokalnej jest podejmowanie działań zmierzających do realizacji dobra wspólnego, władza centralna jest natomiast gwarantem, że dobro to zostanie zrealizowane.
Wprowadzony w Polsce od 1999 nowy podział administracyjny wraz z reformą struktur samorządowych jest praktycznym wyrazem realizacji zasady pomocniczości. Organami władzy lokalnej na szczeblu gminy są – Rada Gminy (władza uchwałodawcza), zarząd gminy (władza wykonawcza) i jego przewodniczący, którym jest prezydent, w małych miastach burmistrz, a w gminach wiejskich wójt.

2. Gmina - to jednostka terytorialna.
Gmina znajduje się „najbliżej” mieszkańca. Ma dbać, by lokalne ulice, drogi, mosty, place były równe, czyste, oświetlone i odśnieżone. Wykonuje zadania własne, obejmujące m.in. sprawy: ochrony środowiska, zaopatrzenia w wodę, usuwania i oczyszczania ścieków, ochrony zdrowia, oświaty, kultury, porządku publicznego i ochrony przeciwpożarowej.
Gmina buduje i utrzymuje żłobki, przedszkola, szkoły podstawowe, domy dla uboższych mieszkańców, biblioteki, baseny, niewielkie hale sportowe, domy kultury. Władze gminy, szczególnie miejskiej na prawach powiatu (tzw. powiat grodzki), mają za zadanie również utrzymywać komunikację miejską, domy pomocy społecznej, cmentarze, wysypiska śmieci, miejskie kąpieliska, a nawet schroniska dla bezdomnych psów i kotów.
Mieszkańcy gminy mogą podejmować ważne decyzje w drodze głosowania (wybory i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy.
Gmina pojawiła się w czasie kolonizacji na prawie niemieckim (XII-XIII w.). Na jej czele stał wówczas wójt lub sołtys. Po I wojnie światowej istniały gminy jednowioskowe (zabory austriacki i pruski) i wielowioskowe (zabór rosyjski), miasta tworzyły gminy miejskie, dopiero w 1933 organizacja gmin została ujednolicona.
W okresie Polski Ludowej, po ustawie z 1950 wprowadzającej rady narodowe, gmina była najniższą jednostką podziału administracyjnego kraju, w której działały rady narodowe, będące organami władzy państwowej. Gminy zniesiono w 1954, wprowadzając na ich miejsce gromady i osiedla.
W 1973 reaktywowane jako najniższe jednostki podziału terytorialnego na terenach wiejskich oraz w niektórych małych miastach.

3. Rada Gminy - w Polsce międzywojennej to organ uchwałodawczy samorządu terytorialnego w gminie. Reaktywowana w 1990 jako organ stanowiący i kontrolny.
Do jej kompetencji należy m.in.: uchwalanie statutu gminy, powoływanie, odwoływanie i kontrola działalności zarządu gminy, uchwalanie budżetu oraz wysokości podatków i opłat lokalnych.
Rada Gminy wybierana jest na okres 4 lat przez uprawnionych mieszkańców gminy.

4. Samorząd terytorialny - to forma organizacji społeczności lokalnych powołana do kierowania i zarządzania sprawami publicznymi w interesie mieszkańców. Samorząd terytorialny jest instytucją działającą we wszystkich systemach demokratycznych.
W Polsce samorząd terytorialny reaktywowany został w 1990 z gminą (wiejską lub miejską) jako podstawową jednostką organizacyjną i sejmikiem samorządowym, który jest reprezentantem gmin na szczeblu wojewódzkim.

5. Powiat - jest jednostką samorządu terytorialnego w skład, którego wchodzą gminy lub obszar miasta na prawach powiatu. Organem stanowiącym i kontrolnym powiatu jest Rada Powiatu. Do jej wyłącznej właściwości m.in. należy: ustanawianie aktów prawa miejscowego, uchwalanie budżetu powiatu i rozpatrywanie sprawozdań z jego wykonania, podejmowanie uchwał w sprawach wysokości podatków, podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych powiatu (m.in. dot. emitowania obligacji, zaciągania pożyczek i kredytów).
Kompetencje powiatu zaczynają się tam, gdzie kończą się kompetencje pojedynczej gminy. Jest nieco „dalej” od mieszkańca niż gmina. Do zadań powiatu należy m.in.: promocja i ochrona zdrowia, wspieranie niepełnosprawnych, polityka parorodzinna, kultura i ochrona dóbr kultury, kultura fizyczna i turystyka.
Administracja powiatowa prowadzi szkoły średnie, utrzymuje i buduje drogi o znaczeniu ponadlokalnym, dopłaca do komunikacji publicznej (np. PKS), nadzoruje pracę szpitali powiatowych i ośrodków zdrowia, zajmuje się pomocą społeczną oraz zapobieganiem bezrobociu i zapewnieniem bezpieczeństwa mieszkańcom w sytuacjach kryzysowych, jak na przykład powódź.

6. Województwo - to największa jednostka podziału administracyjnego w Polsce. Po podziale administracyjnym z 1975 w Polsce było 49 województw, w tym 1 województwo stołeczne i 2 województwa miejskie (krakowskie i łódzkie).
Od 1 I 1999 w Polsce występuje podział na 16 województw.

7. Wójt - w cesarstwie niemieckim od X w. zarządzał miastem bądź innym terenem określonym w immunitecie. Sprawował funkcje sądownicze i policyjne. W średniowiecznej Polsce był urzędnikiem książęcym stojącym na czele miasta lokowanego na prawie niemieckim.
Wójt z prawem do dziedziczenia tytułu zostawał z reguły zasadźcą. W XIV-XVI w. funkcje wójta pełnił urzędnik mianowany przez radę miejską. W Królestwie Polskim od 1864 wójt stał na czele gminy wiejskiej.
Urząd wójta utrzymano w Polsce międzywojennej, a w PRL-u istniał do 1950, kiedy jego kompetencje przejęły nowo utworzone Gminne Rady Narodowe. Urząd wójta przywrócono w 1990 roku.

8. Burmistrz - do jego obowiązków należy: organizowanie prac zarządu, zajmowanie się szeroko rozumianymi problemami gminy, reprezentowanie jej na zewnątrz, wydawanie w trybie przewidzianym w kodeksie postępowania administracyjnego indywidualnych decyzji administracyjnych.
Obecnie burmistrz jest przewodniczącym zarządu gminy miejskiej mniejszych rozmiarów (z reguły do 100 tys. mieszkańców).
Urząd burmistrza powstał w Niemczech. W Polsce od XIII w. był to urzędnik stojący na czele rady miejskiej, od XVIII w. przełożony gminy miejskiej.
W okresie staropolskim urzędnik stojący na czele rady miejskiej, wybierany przez tę radę. W okresie międzywojennym przewodniczący zarządu miejskiego, wybierany przez radę miejską i zatwierdzany przez starostę.
Do 1950 wójt był urzędnikiem wybieranym przez radę narodową i przed nią odpowiedzialny. Potem urząd zawieszono. Powołany ponownie ustawą z 1990.(an)

Zobacz także:
www.pkw.gov.pl