Przypisy do Raportu IPN "Sprawa o. Konrada Hejmo"

1 Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (dalej: AIPN), Protokół zdawczo-odbiorczy przekazania akt dotyczących tw „Dominik”, „Hejnał”, 2 XII 2004 r.

2 W materiałach znajduje się jedna kaseta oraz taśma do magnetofonu szpulowego. Jest na nich niewątpliwie zarejestrowany głos o. Konrada Hejmo. Jakość nagrania miejscami jest bardzo zła, słowa a nawet sens wypowiedzi trudne do zidentyfikowania. Z powodu sytuacji prawnej, w jakiej musieli pracować autorzy raportu (niejasność co do tego, czy dokumenty dotyczące „Dominika”-„Hejnała” w całości stanowią materiał jawny, czy też jakaś ich część ma charakter tajny), nie mogliśmy zlecić wykonania fachowej ekspertyzy specjalistom spoza Instytutu. Jest ona niezbędna, by ustalić prawdopodobne okoliczności nagrania i odpowiedzieć na pytania o ewentualny montaż, cięcia, identyfikację charakterystycznych szumów itd. Nie chcąc – z tego powodu – opóźniać wydania niniejszego raportu, jedynie sygnalizujemy potrzebę dalszej pracy nad tym fragmentem dokumentacji.

3 O aktach tajnych współpracowników zob. W. Frazik, F. Musiał, Akta agenturalne w pracy historyka, w: „Zeszyty Historyczne WiN-u”, nr 19-20, grudzień 2003, s. 315-339.

4 Notatka mjr W. Dubielis dotycząca dokumentacji operacyjnej Departamentu IV z 20 VII 1989 r. oraz Departamentu Studiów i Analiz w sprawie niszczenia akt Departamentu IV (w tym „teczek ewidencji operacyjnej księdza”) z 25 I 1990, w: Metody pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa wobec Kościołów i związków wyznaniowych 1945-1989, wstęp, wybór dokumentów, redakcja A. Dziurok, opracowanie zespół, Warszawa 2004, s. 590-591, 599-600.

5 Zob. więcej, Metody pracy operacyjnej, s. 24 i nast. (tamże literatura przedmiotu).

6 Tamże, s. 25. W l. 1981 – 1984 do Departamentu IV włączono kolejne Wydziały, zajmujące się „ochroną operacyjną kompleksu gospodarki żywnościowej”. Tamże, s. 26.

7 Tamże, s. 27, 579-581; P. Piotrowski, Struktury Służby Bezpieczeństwa MSW 1975 – 1990, w: „Pamięć i Sprawiedliwość”, nr 1, Warszawa 2003, s. 76-77.

8 Cyt. za: Metody pracy operacyjnej, s. 466-478.

9 Posiadał także struktury terenowe, jednakże w formie bardziej rozbudowanej, tylko w kilku miastach: Krakowie, Katowicach, Wrocławiu.

10 P. Piotrowski, Struktury Służby Bezpieczeństwa MSW, s. 59-60. 11 Cyfrowe oznaczenia wydziałów Departamentu I były stosowane tylko w korespondencji wewnętrznej, natomiast korespondencja napływająca od „rezydentur” lub „wywiadu niejawnego” były sygnowane oznaczeniami literowymi. H. Bosak, Wnuk generała, Warszawa 2000, s. 53.

12 Tamże, s. 52, 170. W tej paradokumentalnej książce, autor opisał także działania wywiadu PRL, w tym rezydentury w Rzymie, w związku z wyborem papieża-Polaka. Tamże, s. 170-180.

13 AIPN, 01821/3, Zarządzenie nr 008 Dyrektora Departamentu I MSW płk M. Milewskiego, z dnia 15 I 1971 r., k. 284-287.

14 Tamże.

15 Wstępna lista spraw obiektowych prowadzonych tylko przeciwko zakonom męskim w latach Polski Ludowej obejmuje co najmniej 130 sygnatur (jedna może obejmować także więcej tomów), w tym dominikanów dotyczą akta od sygn. AIPN, 01283/1086 do 01283/1096 (w sumie 11), jezuitom poświęcono („rekordzistom”) aż 30 spraw. Zob. Aneks, w: J. Żurek, Powtórna kasata placówek wychowawczych Kościoła katolickiego w Polsce (1958 – 1963), w: „Nasza Przeszłość”, t. 102, 2004, s. 234-237.

16 Zob. m.in. Sprawa krypt. „Pingwini” i „Pingwini – 2” (takie kryptonimy nadawała SB sprawom dotyczącym Dominikanów). A. Pietrowicz, P. Zwiernik, U Pingwinów za metalową bramą, „Biuletyn IPN”, nr 6, Warszawa 2003, s. 41 – 48. Np. w załączniku do instrukcji nr 001/77 dyrektora Departamentu IV MSW z dnia 15 III 1977 r. wyodrębniono zakony, które „pozostają w pierwszoplanowym zainteresowaniu Departamantu IV MSW i wydziałów IV KW MO”. Wśród 10 wymienionych znalazł się także zakon dominikanów: „Departament IV prowadzi na te zakony sprawy obiektowe, kierując przedsięwzięciami operacyjno-politycznymi w skali ogólnokrajowej. Wydziały IV KW MO zakładają i prowadzą jedną sprawę obiektową na placówki każdego z tych zakonów znajdujące się na terenie województwa” – pisano w instrukcji. Zob. Metody pracy operacyjnej, s. 532-533.

17 Plan rozpracowania o. Bernarda realizowano w latach 1952-1961.

18 AIPN, 01283/1089 (mkf V14-51D-4, nr 12). „W listopadzie 1961 r. przeżyliśmy szok niespodziewanego wkroczenia do kaplicy akademickiej milicji – wspominał o. Tomasz – Usłyszeliśmy twarde uderzenia butów. Ktoś wchodził po schodach. Wejście do kaplicy zaniebieściło się...”. T. Pawłowski, Stopem przez życie, Poznań 1991, s. 57-58.

19 Zob. więcej, P. Zaremba, Młodopolacy. Historia Ruchu Młodej Polski, Gdańsk 2000.

20 Dusz Pasterz. Ojciec Honoriusz Stanisław Kowalczyk OP (1935-1983), Poznań 2000. 21 Literatura przedmiotu, zob. J. Żaryn, Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce 1944-1989, Warszawa 2003, s. 583-607. Na marginesie, warto podkreślić, że SB od lat 70-tych w sposób szczególny podejmowała działania represyjne wobec DA oraz ruchu „oazowego” ks. Franciszka Blachnickiego. Tamże, s. 359-400; Beczka nasz dom. Dominikańskie Duszpasterstwo Akademickie Beczka 1964-2004, Kraków 2004.

22 A. Krajewski, Między współpracą a oporem. Twórcy kultury wobec systemu politycznego PRL (1975-1980), Warszawa 2004.

23 M. Zaremba, Komunizm, legitymizacja, nacjonalizm. Nacjonalistyczna legitymizacja władzy komunistycznej w Polsce, Warszawa 2001, s. 357 i nast.

24 Pisała o tym, m.in. H. Świda-Ziemba, Człowiek wewnętrznie zniewolony, Warszawa 1997.

25 A. Dudek, R. Gryz, Komunizm i Kościół w Polsce 1945-1989, Kraków 2004, s. 257.

26 P. Raina, Rozmowy biskupa Dąbrowskiego z władzami PRL. Stolica Apostolska reguluje organizacje kościelną na Ziemiach Zachodnich i Północnych Polski, Olsztyn 1998, s. 13-23.

27 A. Casaroli, Pamiętniki. Męczeństwo cierpliwości. Stolica Święta i kraje komunistyczne 1963-1989, Warszawa 2001, s. 227.

28 P. Raina, Cele polityki władz PRL wobec Watykanu. Tajne dokumenty 1967-1989, Warszawa 2001.

29Poznańscy dominikanie, opr. T. Dostatni, Poznań 1997, s. 209.

30 W latach 70-tych Zespołem kierował Stanisław Kania, odpowiedzialny w BP KC PZPR za sprawy wewnętrzne, w tym politykę wyznaniową państwa. Ponadto w skład Zespołu wchodzili: W. Kraśko, A. Werblan, T. Jaroszewski, Z. Kurowski, W. Ociepka, B. Stachura (MSW), H. Garbowski, K. Korzeniecki, B. Gołębiowski, S. Kosicki, I. Łopatyński, S. Morawski (MSW), A. Skarżyński (UdsW), S. Staniszewski, J. Wołczyk. Tajne dokumenty Państwo-Kościół 1960-1980, Londyn 1996, s. 350-351.

31 cyt. za: J. Żaryn, Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce, s. 213.

32 Tamże, s. 317.

33 Poznańscy dominikanie, s. 210.

34 AIPN, 2320/188, t. 1, Kwestionariusz osobowy o. Konrada Hejmo, k. 3. 35 Tytuły naukowe z akt; funkcjonariusze ci byli zapewne pierwszymi absolwentami powołanej rozporządzeniem Rady Ministrów z 11 sierpnia 1972 r. Akademii Spraw Wewnętrznych. Uczelnia miała prawo wydawania dyplomów magisterskich, a następnie doktorskich. Jej absolwentami byli m.in. oficerowie IV Departamentu MSW, w tym m.in. jeden z zabójców ks. Jerzego Popiełuszki – Waldemar Chmielewski. Zob. więcej o powołaniu szkół wyższych obsługujących funkcjonariuszy MSW, H. Dominiczak, Organy bezpieczeństwa PRL 1944-1990. Rozwój i działalność w świetle dokumentów MSW, Warszawa 1997, s. 244-245.

36 AIPN, 2320/188, t. 1, List o. Hejmy do S. Wyszyńskiego, 19 I 1978 r. k. 109.

37 AIPN, 2320/188, t. 1, Notatka z rozmowy z o. Konradem Hejmo, 11 XI 1976 r., k. 14.

38 Tamże, k. 14. Zdaniem o. Hejmy kontrowersję w łonie EP wzbudził artykuł ks. Michała Czajkowskiego „Zmartwychwstanie”. Autor „wzorował [się] na lewicy francuskiej, m.in. na Congarze”. Tamże, k. 15. W oficjalnym komunikacie ze 147 KEP brak informacji o domniemanej niechęci EP do pisma dominikanów. Biskupi wydali wówczas specjalny Komunikat Biskupów „O wychowaniu do życia w rodzinie” z 11 III 1975 r., w którym EP poddał krytyce program i tendencyjny dobór literatury, pomijający chrześcijańską wizje człowieka, do przedmiotu szkolnego „Przysposobienie do życia w rodzinie”.

39 AIPN, 2320/188, t. 1, Notatka z rozmowy z o. Konradem Hejmo, 11 XI 1976 r., k. 22.

40 Te trzy nazwiska pojawiały się w doniesieniu tw „Walenty”, w związku z rozmową o. Hejmy w UdsW i listem, w którym informowano zakon, że pismo „W drodze” zostanie im odebrane i przekazane ks. Jezuitom. AIPN, 2320/188, t. 1, Wyciąg z doniesienia tw „Walenty”, 24 XI 1977 r., k. 105. 41 AIPN, 2320/188, t. 1, Raport z rozmowy z o. Konradem Hejmo, 12 X 1977 r., k. 45.

41 AIPN, 2320/188, t. 1, Raport z rozmowy z o. Konradem Hejmo, 12 X 1977 r., k. 45.

42 AIPN, 2320/188, t. 1, Raport z rozmowy z o. Konradem Hejmo, 11 XI 1976 r., k. 34.

43 AIPN, 2320/188, t. 1, Raport z rozmowy z o. Konradem Hejmo, 9 IX 1976 r., k. 15. Podajemy ten cytat z nazwiskiem osoby abrcybiskupa, gdyż przykład ten pokazuje nie tylko nieroztropność o. Konrada, ale także niestosowność zachowania z racji ujawniania informacji natury intymnej, z życia prywatnego zasłużonego kapłana, więźnia czasów stalinowskich. Zob. E. Nawrot, biogram A. Baraniaka, w: Leksykon duchowieństwa represjonowanego w PRL w latach 1945-1989, t. 1, pod red. J. Myszora, Warszawa 2002, s. 7-8.

44 AIPN, 2320/188, t. 1, Kwestionariusz osobowy o. Konrada Hejmo, k. 3-8.

45 J. Żaryn, Dzieje Kościoła katolickiego, s. 359-363, 378-400; A. i A. Anusz, Samotnie wśród wiernych. Kościół wobec przemian politycznych w Polsce (1944-1994), Warszawa 1994, s. 65-66.

46 AIPN, 2320/188, t. 1, Raport z rozmowy z o. Konradem Hejmo, 12 X 1977 r., k. 46.

47 Tamże, k. 47.

48 AIPN, 2320/188, t. 1, Notatka z rozmowy z kandydatem na tw o. Konradem Hejmo, 17 XII 1977 r., k. 59.

49 AIPN, 2320/188, t. 1, Notatka z rozmowy z o. Konradem Hejmo, 30 XI 1976 r., k. 33

50 Tamże, k. 35

51 AIPN, 2320/188, t. 3, Charakterystyka t.w. Dominik nr rej. 47865, k. 9

52 AIPN, 2320/188, t. 1, Notatka z rozmowy z kandydatem na tw o. Konradem H., 17 XII 1977 r., k. 60

53 Tamże, k. 61

54 AIPN, 2320/188, t. 1 , Notatka z rozmowy z kandydatem na tw „Dominik”, 14 XI 1978 r., k. 72

55 AIPN, 2320/188, t. 1, Notatka z rozmowy z kandydatem na tw o. Konradem H., 17 XII 1977 r., k. 62.

56 zob. więcej, „Biuletyn IPN”, nr 1/2003, w tym M. Lasota, O raporcie sejmowej komisji poświęconym samodzielnej grupie „D” w MSW.

57 AIPN, 02320/188, t. 1, Raport w sprawie pozyskania do współpracy, 21 II 1980 r., k. 83. 58 AIPN, 2320/188, t. 3, Raport dot. przebiegu spotkania z „Hejnałem” KO nr 14844, 14 VI 1983 r., k. 100.

59 AIPN, 2320/188, t. 2, Pismo płk A. Pietruszki do Dyrektora Departamentu I MSW, 29 XII 1981 r., k. 17.

60 AIPN, 2320/188, t. 2, Notatka operacyjna dot. odbycia rozmowy z „Voxem” w dniu 11 XI 1981 r., w godz. 11.00-13.00, 11 XI 1981 r. , k. 24.

61 Tamże, k. 27. Nie wiemy, do kogo odnosił się wymieniony pseudonim „Tevere”.

62 AIPN, 2320/188, t. 2, Notatka operacyjna dot. rozmowy z „Voxem”, 19 IV 1982 r., k. 30.

63 AIPN, 2320/188, t. 2, Raport operacyjny dot. odbytego spotkania z „Voxem” w dniu 20 X 1982 w godz. 13.30- 15.00, k. 33

64 AIPN, 2320/188, t. 2, Notatka operacyjna dot: rozmowy z „Voxem” w dniu 10. I 1983 w godz. 11.50-12.OO, k. 36

65 AIPN, 2320/188, t. 2, Notatka dot. „Voxa”, nap. of. “Pietro” na podstawie krótkiego zetknięcia się z “Voxem” na lotnisku w Rzymie w dniu 19 V 1983 r., k. 50.

66 AIPN, 2320/188, t.2, Analiza sprawy KO Nr. 14844 krypt. „Hejnał” na dzień 1 XII 1983 r, k. 117.

67 AIPN, 2320/18, t. 2, Szyfrogram nr 2251, przyjęto w Wydziale Szyfrowym dn. 21 VI 1983 r., godz. 13.10, k. 51. Skreślono dopisek: „Dziękujemy za realizację naszych zadań przez Pietro”.

68AIPN, 2320/188, t. 2, Raport dot. przebiegu spotkania z “Hejnałem” KO Nr. 14844, 14 VI 1983, k. 104.

69 Warto podkreślić, że początkowo kontakty utrzymywane przez rezydenturę (Wydział III Dep. I) odbywały się bez wiedzy Wydziału XIV tegoż Departamentu, który, w tym samym czasie gdy rezydent „Pietro” spotykał się w rzymskich kawiarniach z o. Hejmo, uzyskiwał od tego ostatniego informacje przez swojego agenta „Lakara”, o którym będzie mowa niżej.

70 AIPN, 2320/188, t. 2, Charakterystyka tw. Dominik, nr rej. 47865, 8 VII 1981 r., k. 12. O. Konrad był w tym czasie w Kolonii, u agenta SB „Lakara”, o czym w dalszej części raportu.

71 AIPN, 2320/188, t. 3, Stenogram z rozmowy „Lakara” z „Hejnałem” odbytej w dniu 11 VII 1983 r., k.131.

72 AIPN, 2320/188, t. 2, Raport dot. przebiegu spotkania z “Hejnałem” KO Nr. 14844, 14 VI 1983, k. 99-104

73 Tamże, k. 104.

74Teczka „Lakara” nie została odnaleziona w zasobie IPN. Nie wiemy, czy została zniszczona, czy też znajduje się w zbiorze zastrzeżonym.

75 Norman Polmar, Thomas B.Allen, Księga szpiegów. Encyklopedia, Warszawa 1997, s. 453.

76 Ch. Andrew, W. Mitrochin, Archiwum Mitrochina. KGB w Europie i na Zachodzie, Warszawa 2001, s. 496.

77 Tamże, s. 894.

78 Tamże, s.897.

79 Tamże s. 899. 80 Tamże, s. 897. Por. zał. 1.

81 „Lew” i „Hrabia” , a także – być może zamiennie – „Bombelek” i „Rajfur”, to prawdopodobnie pseudonimy innych informatorów tkwiących w środowisku – szeroko pojętym – rzymskim i polskim jednocześnie. Dokumenty, do których udało się dotrzeć, nie dają pewności pozwalającej zidentyfikować ich tożsamość. Według dostępnej dokumentacji byli zapewne elementami „ogniwa” prowadzonego w Rzymie przez „Lakara”, traktowani byli przez Departament I jako „kontakty operacyjne” (tak jak o. Hejmo - „Hejnał”) bądź „kontakty informacyjne.” W niektórych dokumentach pseudonim „Hrabia” może się odnosić do „Lakara”. Nie jesteśmy w stanie wyjaśnić tej wątpliwości.

82 AIPN, 2320/188, t. 2, Analiza sprawy KO Nr. 14844 krypt. „Hejnał” na dzień 1 XII 1983 r, k. 117.

83 Ibidem, k. 117

84 AIPN, 2320/188, t. 2, Raport dot. przebiegu spotkania z „Hejnałem” KO Nr. 14844, 14 VI 1983 r., t. 3, k. 104.

85 AIPN, 2320/188, t. 2, Raport, 10 VI 1988 r., k. 212.

86 AIPN, 2320/188, t . 2, Raport dot. wykorzystania ks. Konrada Stanisława Hejmo jako kontaktu informacyjnego ogniwa wywiadowczego na terenie Rzymu, k. 96

87 AIPN, 2320/188, t. 2, Analiza sprawy KO nr 14844 krypt. „Hejnał” na dzień 1 XII 1983 r., k. 118.

88 AIPN, 2320/188, t. 2, List o. Konrada do “Andrzeja”, 19 II 1980 r., k. 74, 76.

89 AIPN, 2320/188, t. 2, Wyciąg z raportu źródła nr 4072 z dnia 5 XII 1983 dot. współpracy z , k. 125

90 Tamże.

91 AIPN, 2320/188, t. 2, Analiza sprawy KO nr 14844 krypt. „Hejnał” na dzień 1 XII 1983 r., k. 119.

92 AIPN, 2320/188, t. 2, Raport dot. przebiegu spotkania z „Hejnałem” KO nr 14844, 14 VI 1983 r., k. 100.

93 AIPN, 2320/188, t. 3, Informacja dot. lobby polskiego w Watykanie oraz wpływu jego działań na podziały w Episkopacie Polskim, 14 VI 1983 r., k. 120.

94 AIPN, 2320/188, t. 2, Pismo płk S. Kwiatkowskiego do płk T. Dyrcza, 1 XII 1984 r., k. 157. 95 AIPN, 2320/188, t. 3, Raport dot. przebiegu spotkania z „Hejnałem” KO nr 14844, 14 VI 1983 r., k. 103.

96 AIPN, 2320/188, r. 2, Wyciąg z raportu źródła nr 4072, 28 IV 1982 r. , k. 16.

97 AIPN, 2320/188, t. 3 , Informacja dot. lobby polskiego w Watykanie oraz wpływu jego działań na podziały w Episkopacie Polskim, 14 VI 1983 r., k. 119.

98 AIPN, 2320/188, t. 2, List o. Konrada do “Stasia”, maj 1984 r., k. 136.

99 AIPN, 2320/188, t. 3, Rozmowa „Hejnała” z „Lakarem”, 17 IV 1983 r., k. 123-128; Rozmowa z 11 VII 1983 r., Tamże, k. 131-133.

100 AIPN, 2320/188, t. 3, Stenogram rozmowy z z dnia 5-6 I 84 r, . k. 218

101 AIPN, 2320/188, t. 3, List o. Konrada Hejmo do „Andrzeja”, 28 VI 1983 r. , k.100.

102 AIPN, 2320/188, t. 3, Stenogram z rozmowy z 25 II 1984 r., k. 176

103 AIPN, 2320/188, t. 2, List Prymasa Polski z 14 VII 1984 r.

104 AIPN, 2320/188, t. 3, Stenogram z rozmowy z 28 II 1984 r., k. 164-165.

105 AIPN, 2320/188, t. 3, Stenogram z rozmowy z 25 II 1984 r., k. 175.

106 AIPN, 2320/188, t.3, Notatka z rozmowy mjr W. Głowackiego z „Dominikiem” w dniu 15 II 1980 r., k. 6.

107 AIPN, 2320/188, t.3, Stenogram z rozmowy z 18 III 1982 r., k. 110, a także, Stenogram z rozmowy „Lakara” z ks. Pseud. „Dominik” z dnia 16 VI 1982 r.

108 AIPN, 2320/188, t. 3, Notatka informacyjna dot. Wizyty Ministra Spraw Zagranicznych CSRS B. Chnoupka w Watykanie. Warszawa, 30 I 1984 r.

109 AIPN, 2320/188, t.2, Wyciąg z rapotu źródła nr 4072 z 28 III 1982 r. , k. 14.

110 AIPN, 2320/188, t.2, Raport operacyjny dot. odbytego spotkania z „Voxem” w dniu 19 IV 1982 r., k. 30. 111 Pro memoria Urzędu do spraw Wyznań z 4 IX 1982 r., w: P. Raina, Wizyty Apostolskie Jana Pawła II w Polsce. Rozmowy przygotowawcze Watykan – PRL – Episkopat, Warszawa 1997 r. , s. 146.

112 AIPN, 2320/188, t. 3, Rozmowa „Lakara” z „Hejnałem, k. 72-73. , a także Stenogram z rozmowy „Lakara” z „Hejnałem” odbytej w dniu 11 VII 1983 r.

113 Archiwum Prymasa Polski (APP), Protokoły RG EP, Konferencja Biskupów Ordynariuszy, 29 I 1982 r., s. 8.

114 Jak jednostronne i niesprawiedliwe były to oceny dotyczące prymasa Polski niech świadczy przykład listu abp Glempa do gen. Jaruzelskiego z czerwca 1982 r. w sprawie ewentualnego przyjazdu papieża do Polski, w którym czytamy: „W swoim patriotycznym patrzeniu Kościół widzi w wizycie Papieża ogromne korzyści nie tylko dla wierzących, ale i dla Państwa. [...] Wizyta Ojca św. potrzebna jest przede wszystkim ludności, która zmęczona psychicznie kryzysem, niepokojem i niepewnością jutra, jest bliska desperacji. potrzebna jest młodemu pokoleniu, bo ono – przez przeżycie wizyty Papieża – ma uwierzyć, że Państwo, w którym żyje jest jego Ojczyzną. [...] W imię dobra społecznego i państwowego nikomu nie wolno tej szansy zmarnować”. List J. Glempa do W. Jaruzelskiego, 19 VI 1982, CAMSWiA, URM BPR, sygn. 377, k. 3.

115 AIPN, 2320/188, t. 3, Stenogram rozmowy „Lakara” z „Hejnałem”, z dnia 17 i 18 VI 1985 r., k. 170 - 171.

116 Warto przypomnieć, że EP w latach 1984-1986 wydał co najmniej kilkanaście komunikatów KEP, w których – sądząc po zapisach z posiedzeń RG EP – bez nacisku Watykanu jednoznacznie potępił represyjną politykę władz wobec Kościoła katolickiego i wiernych (w tym rodziców, uczniów i nauczycieli), m.in. w związku z zabójstwem ks. Jerzego (antykościelnym wydźwiękiem procesu toruńskiego), {Zob. Komunikat RG EP z 21 XI 1984 r.; Komunikat KEP z 14 II 1985 r.} jak i aresztowaniami ludzi „podziemia” oraz – przede wszystkim – z powodu podjęcia przez reżym agresywnej ateizacji młodzieży szkolnej (walka o krzyże, próba wprowadzenia religioznawstwa). Co oczywiste, biskupi polscy wspierali się nauczaniem Jana Pawława II. „{Biskupi] wzywają rodziców, wychowawców, katechetów i duszpasterze do wspólnego z młodzieżą przyjęcia listu Ojca Świętego , jako programu kształcenia młodego pokolenia do przyjęcia odpowiedzialności za przyszłość. Biskupi wypowiadają swoja głęboką troskę o nią wobec wszystkich istniejących zagrożeń.
Biskupi wyrażają uznanie wobec kościelnych ruchów młodzieżowych, które zdobyły już u nas swoje własne miejsce”. – czytamy w Komunikacie KEP z 4 V 1985 r. (mps, wł. J. Żaryn). 117 AIPN, 2320/188, t.3, Informacja dot. lobby polskiego w Watykanie oraz wpływu jego działań na podziały w Episkopacie Polskim, 14 VI 1983 r. , k. 117.

118 AIPN, 2320/188, t. 3, Relacja o sytuacji nauczycieli polskich w latach 1982-1984 , k. 259 i nast.

119 T. Bochwic, Narodziny i działalność Solidarności Oświaty i Wychowania 1980-1989, Warszawa 2000, s. 206.

120 W zachowanych materiałach nie ma przykładów wspomnianych wycinków prasowych, co umożliwiłoby interpretację tego źródła z punktu widzenia problemu „dezinformacji”, np. poprzez analizę doboru artykułów przekazywanych przez „Lakara” „Hejnałowi”.

121 AIPN, 2320/188, t. 2, Stenogram rozmowy z z dnia 5-6 I 84 r., k. 156, 219

122 Przykładowo, rachunek z 9 V 1986 r. wystawiony na 1000 DM i podpisany przez „St. Hejmo”: „Honorarium fur Informationen betr. den Vatican geliefert an den Bundesnachrichten – dienst – BND in der Zeit v. 18.06.85 – 28.1. 86“. AIPN, 2320/188, t. 3, Rachunki, k. 207.

123 AIPN, 2320/188, t. 2, Wyciąg z raportu źródła nr 4072, 28 III 1982 r., k. 14.

124 AIPN, 2320/188, t. 2, Wyciąg z raportu źródła nr 4072 z dnia 5 XII 1983 r. dot. współpracy z „Hejnałem”, 22 XII 1983 r., k. 125.

125 AIPN, 2320/188, t. 3, Notatka kpt L. Machalskiego, 14 VII 1988 r., k. 209.

126 Autorzy dziękują Pawłowi Piotrowskiemu z OBEP IPN we Wrocławiu za pomoc przy ustalaniu danych personalnych funkcjonariuszy MSW.

127 AIPN, Teczka personalna W. Głowackiego, sygn. IPN 0604/927. Z kolei, oficerem prowadzącym o. Konrada w okresie rzymskim, był por. Ryszard Emczyński. Jego teczka personalna nie została odnaleziona. Zachowały się jedynie teczki niektórych funkcjonariuszy SB, których nazwiska występują w aktach (np. Marii Kubiak; Stefana Ostapińskiego). Stąd zdecydowaliśmy się na szczegółowe przedstawienie jedynie sylwetki osoby bezpośrednio prowadzącej o. Konrada w latach 1975-1980, ppłk Wacława Głowackiego.

128 W tym samym, 1987 r. wynagrodzenie roczne profesora zwyczajnego IH PAN wynosiło 163,2% przeciętnego wynagrodzenia, czyli – wg wskaźnika GUS – 350.208 zł. Biorąc pod uwagę staż pracy, dodatki i inne pochodne, profesor zwyczajny mógł otrzymywać rocznie nawet 666.200 zł, czyli miesięcznie zarabiał ok. 55 tys. zł. Profesor nadzwyczajny zarabiał rocznie 160,5% przeciętnego wynagrodzenia, docent – 128%, a adiunkt (czyli pracownik naukowy po doktoracie) – 106% przeciętnego wynagrodzenia.