Pomyśl, zanim wyrzucisz chleb do kosza

Rusza akcja „Nie marnuj jedzenia. Wyrzuć do śmieci stare przyzwyczajenia” zorganizowana przez Federację Polskich Banków Żywności. Chodzi o to, aby zachęcić Polaków do robienia racjonalnych zakupów i pozbycia się dotychczasowych nawyków.

Motorem do zorganizowania kampanii były badania ośrodka Millward Brown SMG KRC zlecone przez Federację. Co z nich wynika? Prawie 80% ankietowanych przyznaje, że w Polsce marnuje się za dużo żywności. Blisko połowa badanych (45%) uważa, że to przede wszystkim sklepy marnują jedzenie. Prawie jedna trzecia ankietowanych sądzi, że winni są głównie sami konsumenci, a 13% – restauracje.

Brytyjczycy oszacowali, że rocznie pozbywają się jednej trzeciej kupionej żywności. W sumie jest to ok. 6,7 mln ton. Najczęściej w koszach lądują ziemniaki – 359 tys. ton rocznie, chleb – 328 tys. ton i jabłka – 199 tys. ton. Tak wynika z ubiegłorocznego raportu Waste & Resources Action Programme. Najczęściej marnują jedzenie Brytyjczycy z wyższym wykształceniem, osoby do 35 roku życia, głównie mieszkańcy dużych miast, małżeństwa z jednym lub dwójką dzieci.

W Polsce nie przeprowadzono dotąd badań, które pokazywałyby, ile ton produktów wyrzucamy. – To temat bardzo ważny na całym świecie, ale wciąż nowy dla Polaków. Do tej pory nie było żadnych rządowych badań na ten temat – mówi Joanna Blatnik z Federacji Banki Żywności. Z marcowych badań SMG KRC wskazują, czego Polacy najczęściej pozbywają się ze swoich lodówek. Jak się okazuje, najczęściej są to chleb (46%), ziemniaki (41%), wędliny (31%), warzywa (19%) i owoce (13%).

Dlaczego marnujemy żywność? 41% Polaków tłumaczy to robieniem zbyt dużych zakupów, 29% – zakupem złych jakościowo produktów, a 28% przyznaje, że przegapiło termin ważności.

Organizatorzy akcji podkreślają, że aby zacząć żyć korzystniej, wystarczy zastosować się do kilku wskazówek. – Po pierwsze, warto zaplanować zakupy. Róbmy listę, aby ograniczyć się do niezbędnych rzeczy. Nie kupujmy na zapas. Po drugie, przechowujmy jedzenie w warunkach podanych na opakowaniu. Nie zostawiajmy, np. jogurtu czy owoców na stole, ale chowajmy je do lodówki. Wtedy będą dłużej świeże – mówi Blatnik.

Dlaczego warto oszczędzać? Głównie ze względów ekologicznych. Wyrzucając mniej żywności mniej zaśmiecamy środowisko, oszczędzamy też energię i wodę wykorzystywaną m.in. do produkcji i transportu produktów żywnościowych. Oprócz zachęcenia do zmiany stylu życia, celem akcji jest również skłanianie Polaków do dzielenia się żywnością z innymi, a Wielkanoc jest do tego doskonałą okazją. – Po świętach zwykle zostaje nam dużo jedzenia. Warto poczęstować sąsiada sałatką, czy bigosem, który nam został, a nadal nadaje się do zjedzenia. W ten sposób nie tylko oszczędzimy, ale również podtrzymamy dobre relacje ze znajomymi – przekonuje Blatnik.

Na początku kwietnia ruszyła strona kampanii „Nie marnuj jedzenia. Wyrzuć do śmieci stare przyzwyczajenia”. Na niej możemy dowiedzieć się wiele na temat oszczędzania żywności. Poznamy też wiele prostych i smacznych przepisów na dania z niewykorzystanych produktów, np. jajecznicę ze szpinakiem, ryż z jabłkami czy kotleciki ziemniaczane. Przepisy stworzyli synowie Macieja Kuronia, którzy wspierają kampanię.

Na stronie znajdziemy też informacje, w jakich warunkach najlepiej przechowywać produkty żywnościowe, a także test, który pozwoli nam odpowiedzieć sobie na pytanie ile energii marnujemy w kuchni, a także kalkulator, dzięki któremu obliczymy ile składników jest nam potrzebnych do stworzenia idealnych posiłków.

Od pierwszego stycznia weszła w życie nowelizacja ustawy o podatku od towarów i usług. Oznacza to, że przedsiębiorcy, którzy przekazują żywność organizacjom pożytku publicznego nie muszą już odprowadzać podatku VAT od tych darowizn. – Dzięki zmianom w przepisach mamy nadzieję, że np. restauratorzy będą chętniej przekazywać produkty żywnościowe, a wyrzucane do tej pory jedzenie nie będzie się już marnować – mówi Blatnik. Zapłacił za dobre serce

Zanim przepisy weszły w życie, wielu chętnych do rozdawania jedzenia biednym, toczyło walkę z fiskusem. Bezinteresowność i dobre serce wiele kosztowało Waldemara Gronowskiego, który przez lata prowadził piekarnię w Legnicy. Pan Waldemar wpadł na pomysł rozdawania niesprzedanego chleba instytucjom charytatywnym. Szybko zainteresował się nim Urząd Kontroli Skarbowej, który w 2006 roku nakazał mu zapłacenie 45 tys. zł zaległego podatku VAT za przekazywaną darowiznę i blisko 200 tys. zł podatku dochodowego.

Choć mężczyzna zaskarżył decyzję urzędu do sądu administracyjnego, to przegrał. Sąd orzekł bowiem, że urzędnicy działali zgodnie z prawem. W obronie piekarza stanął wówczas Janusz Palikot, przewodniczący sejmowej komisji "Przyjazne Państwo". Poseł zapowiedział zbiórkę publiczną dla piekarza.

O tym, że wyrzucona żywność często nadaje się jeszcze do zjedzenia, a wykorzystywanie odpadków to nie tylko oszczędność i wynik ubóstwa, ale również styl życia, przekonują – coraz bardziej popularni w Europie Zachodniej i USA freeganie. Freeganizm (z ang. Freeganism, od słowa „free” – wolny) to ruch, który narodził się w połowie lat 90. w USA. Freeganie żyją według prostej zasady – szukają żywności, przedmiotów, ubrań w śmietnikach w pobliżu sklepów. Wbrew pozorom, nie są bezdomnymi grzebiącymi w śmieciach.

Dlaczego zatem to robią? To ich sposób na bunt przeciw niszczeniu środowiska Ziemi. Poprzez swój styl życia starają się bowiem minimalizować zużycie zasobów naturalnych.

Jak pisze w serwisie kobieta.wp.pl Agnieszka Kozak, Stowarzyszenie Freegan z Nowego Yorku organizuje krótkie kursy jak przetrwać w mieście nie kupując jedzenia, a odżywiając się prawie luksusowo. "Zbieramy się na tyłach delikatesów Dean&Deluca, które proponują „najlepsze produkty i luksusową atmosferę zakupów” (przez co zazwyczaj rozumieją puszczanie Mozarta przy kasie). Jest późny wieczór i instruktor objaśnia nam, jak wiele jedzenia marnuje się w USA. Ze względu na surowe przepisy większość jedzenia nie może nawet trafić do schronisk dla bezdomnych" – opowiada Kozak.

Doświadczeni freeganie dzielą się gumowymi rękawiczkami Instruktor zachęca do przyjęcia alterglobalistycznych zasad i porzucenia konsumpcjonistycznego stylu życia. "Za jego plecami otwierają się drzwi i ochroniarz wyrzuca wielkie czarne worki z „odpadkami dnia” - czytamy na stronie kobieta.wp.pl.

W Polsce ten ruch nie jest jeszcze znany. Więcej na ten temat inicjatyw związanych z freeganizmem można dowiedzieć się na stronie freegan.info.

Agnieszka Niesłuchowska, Wirtualna Polska