Pamięć o pochowanych na wileńskim cmentarzu na Rossie
Tysiące zniczy zapłonęły w sobotę na
najstarszym wileńskim cmentarzu na Rossie, liczącym ponad 200 lat
i będącym też wielką księgą historii Polski.
Na Rossie spoczywa serce Józefa Piłsudskiego, są groby jego matki, brata, siostry i pierwszej żony. Pochowani są tutaj profesorowie Uniwersytetu Stefana Batorego, między innymi Joachim Lelewel - historyk, nauczyciel Adama Mickiewicza. Są tu groby poety Władysława Syrokomli, archeologa i pisarza Eustachego Tyszkiewicza, rzeźbiarza i architekta Antoniego Wiwulskiego. Na Rossie jest pochowany ojciec Juliusza Słowackiego - Euzebiusz Słowacki, a także ojczym poety, profesor patologii August Becu.
Stara i nowa Rossa zajmuje obszar 11 hektarów na kilku wzgórzach porośniętych trawą i starodrzewem. Brak tu alejek poza kilkoma głównymi. Pomniki są rozsiane bez określonego porządku, większość jest poważnie zniszczona - to skutki mijającego czasu, ale przede wszystkim 50 lat władzy radzieckiej na Litwie.
Władze radzieckie nie tylko nie dbały o takie cmentarze jak Rossa - będące świadectwem historii - lecz wręcz stwarzały warunki do dewastowania i rozkradania Rossy. Ludzie kradli figury z pomników, całe pomniki. Tragiczny los spotkał wszystkie nagrobki, które miały symbol orła. Z płyt nagrobnych zbijano krzyże, pomniki oblewano kwasem, zniszczono prawie wszystkie cmentarne medaliony.
W ciągu ostatnich dziesięciu lat niepodległości Litwy Rossa się odmieniła. Zadbał o to przede wszystkim Społeczny Komitet Opieki nad Starą Rossą, który powstał jeszcze z inicjatywy Jerzego Waldorffa. Staraniem Komitetu odnowiono już około 20 pomników o szczególnej wartości artystycznej i architektonicznej. Przed kilkoma tygodniami zakończono renowację dwóch zabytkowych pomników z białego marmuru kararyjskiego - na grobach Towgina i Leszczyńskich. Pieniądze na ten cel są od 14 lat zbierane na warszawskich Powązkach.
Przed trzema laty do akcji ratowania Rossy włączyli się poznaniacy. Za zebrane pieniądze zostały już odnowione dwa grobowce Rossy - Mączyńskich i Malinowskich - jedne z najpiękniejszych.
Natomiast Związek Polaków na Litwie postanowił zaopiekować się grobami profesorów Uniwersytetu Stefana Batorego. Jeszcze w tym roku ZPL zamierza uporządkować miejsce spoczynku rektora USB Wiktora Staniewicza i profesora Józefa Trzabińskiego.
Za kilka dni zakończy się porządkowanie kwatery mogił polskich żołnierzy, poległych w 1919 i 1920 roku. Prace trwały kilka miesięcy, a zostały wykonane ze środków Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Uroczyste przekazanie kwatery zaplanowane jest na 11 listopada.