Ostatnie takie zakupy

Aby zrobić materiał o stadionie, należy: napisać podanie do kierownictwa „Jarmarku” i uzasadnić, dlaczego właśnie o „Jarmarku”. Trzeba zdobyć zgodę na robienie zdjęć. Otrzymujemy bez problemu. Rutynowo otrzymujemy też ochroniarza. Bez zezwolenia i bodyguarda, wchodzisz ze sprzętem na własną odpowiedzialność.

Nasz ochroniarz ma dwa metry wzrostu i na ochroniarski sposób jest miły. Co prawda do „takiej” roboty się nie kwapi, bo on tu już niejedną akcję ma za sobą, ale skoro teraz „takich jednych” musi pilnować, to trudno. Mamy iść, gdzie chcemy i „robić, co uważamy”. On będzie szedł za nami. Jest wczesny ranek, środek tygodnia. Handel się rozkręca.

– Pogada pan z nami o stadionie? Ile tu w ogóle nacji pracuje? – pytamy handlarza papierosów (kwestię akcyzy ostentacyjnie przemilczmy...). Handlarz zastanawia się chwilę, woła pomocnika. Ustalają dane liczbowe. – Oj, to być musi nawet z 17 narodów, a może i ze 25? No bo same państwa byłego wschodniego bloku to już kupa ludzi. A dodać tych wszystkich ciemnoskórych, skośnookich. Pani, przecież tego się ani policzyć, ani zapamiętać nie da. Drugie pytanie: o bezpieczeństwo. Czy policja i dwie firmy ochroniarskie dają sobie radę? (Na obliczu ochroniarza pojawia się nikły grymas ironicznego uśmiechu). Pan handlarz krótko: – A ile dajecie za informację? Informacja kosztuje, tak jak i wszystko!

– Wszystko jest na sprzedaż?

– No może nie, ale upoważniony nie jestem do takich informacji – mówi handlarz dość wyniośle. – Proszę się zgłosić do oficjalnych władz stadionu. Oni powiedzą.

Może i powiedzą. Ale oficjalnej wersji nie jesteśmy ciekawi.

Wdrapujemy się na samą koronę. Tu jest najbarwniej i, jak twierdzi nasz ochroniarz, najniebezpieczniej. Egzotyczny miszmasz. Wkoło pachnie dziwnym jedzeniem, słychać dziwne języki.

Mijamy szeregi matrioszek, co są podobno z samego centrum Rosji przywiezione (nasz bodyguard mruży porozumiewawczo oko) i kilka mosiężnych Leninów nieznanego pochodzenia. Na prowizorycznych ladach piętrzą się stosy bielizny. Firmy rodzime, made in China i firmy – krzaki. Przyzwoicie wyglądają dziecięce czapeczki (kupuję jedną, bo kosztuje dwa razy mniej niż w Centrum). Na stosy perfum, pomadek i kremów, co w palącym słońcu nabierają mocy, jakoś się nie łaszę.

– Pani, kup pani bluzka. Tanio pani. Najka prawdziwa. W sklepie takiej nie ma, pani – zachwala swój towar ciemnoskóry chłopak z dredami.

Kilka kroków dalej sprzedawca (też ciemnoskóry, choć na pierwszy rzut oka z zupełnie innego kontynentu), w zielonej bejsbolówce prezentuje dresy i sportowe buty.

– Skąd jesteś?
– Z Pakistanu. Mam na imię Umar. Kupuję od Turków, spsiedaję, kupuję, spsiedaję. Trzeba jakoś zić. Tylko nie roziumiem: dlaciego Polacy zabiorą Polakom ten stadion? My, obciokrajowci się nie licimy, to roziumiem, ale żeby Polakom takie świństwo robić?
– Umar, jak długo jesteś w Polsce? Świetnie po polsku mówisz…
– Dziesięć miesięcy.
Umar nie poda nazwiska, zdjęć też nie chce. Długo za to przeprasza. – Nie ma sprawy Umar, to wolny kraj. Powodzenia w handlu.

Podchodzimy do starszego pana handlującego jeszcze starszymi książkami. Pan rozmawiać nie będzie, bo „co tu mówić”, a do tego on „niewygadany jest”, ale chętnie pomoże. Podprowadza nas do pani Krysi. Krysia handluje starociami i słynie z ciętego języka. Zrazu mówić nie chce, tylko krzyczy. Krzyczy, że władza ludźmi pomiata, że oszukuje, i że jest zupełnie inaczej, niż miało być!

– Przecież my ludźmi jesteśmy, nie zwierzętami – pani Krysia powoli cichnie. – Co my teraz zrobimy, jak stadionu nie będzie? No co? Piętnaście lat tu pracuję, dzięki stadionowi moje dziecko dwa fakultety skończyło, dzięki stadionowi jakoś się przeżyło. Pani Krysia jest inżynierem lądowym. Przez trzydzieści lat pracowała jako inspektor nadzoru. Jej mąż za dobrych czasów to nawet w „Totus Tuus” był i na Mszy papieskiej, właśnie tu, na stadionie, służył. Krysia wzięła się za handel i jakoś daje radę. Żal jej, że córka po UKSW i Sorbonie (tej w Paryżu!) trochę ponad 1000 złotych zarabia. – Tylko pani napisze, że ja nie jestem przeciw Euro 2012! Niech sobie te mistrzostwa będą i rozhuśtają gospodarkę. Ale stadionu nie wolno stąd ruszać. I to nie tylko ze względu na nas, kupców. Tutaj obok płynie Wisła. Teren jest podmokły. No i z pewnością jest kurzawka. Dużo prościej i taniej byłoby pobudować na obrzeżach miasta nowy stadion. A teraz dwie inwestycje będą robić: rozbiórka, a potem nowa budowa. Gdzie tu sens? I
tylu ludzi pracę straci. Bo to przecież nie tylko tych kilkanaście tysięcy na stadionie. Ze stadionu żyją hurtownicy, manufakturzyści, drobni sprzedawcy gdzieś w Polsce. Będzie tego pewnie z 800 tys. ludu! I jeszcze niech pani napisze, że ci politycy to wszyscy kłamią. No, może jeden Jurek nie kłamie… Ale pani tego i tak nie napisze, bo dziennikarze to już kłamią najgorzej.

Edyta ma modną fryzurę, jest drobna i chyba trochę nieśmiała. Podejmuje rozmowę, choć na zdjęcia absolutnie się nie godzi. Dlaczego? Sama do końca nie wie, ale tak jest lepiej. Edyta wstaje przed trzecią, wsiada do specjalnego samochodu Łuków– Warszawa. Przy budzie, w której sprzedaje męskie koszule, stoi od piątej. Szef jest dla niej dobry, płaci więcej niż w rodzinnym Łukowie. Bo tam, na kasie w supermarkecie, dostają 600 zł. Edyta w styczniu zdaje maturę. Stadion to jej pierwsza praca.

– Takich jak ja jest tu mnóstwo. Przyjeżdżają z daleka, wracają na noc do domu. Stadion daje nam chleb. Co się z nami wszystkimi stanie? Pan Zdzisiek na stadionie pracuje 10 lat. Już powiedział dziennikarzom wszystko, co miał do powiedzenia. A oni zrobili z niego prostaka i chama. No to teraz już nikomu nie ufa. – Pogadać mogę, ale bez nazwiska i zdjęcia. Jestem uczciwym człowiekiem, ze stadionu utrzymuję rodzinę. I nie zejdę stąd, chyba że dadzą coś przyzwoitego w zamian. Co ja mówię: nikt stąd nie zejdzie! Zobaczycie, pójdziemy pod Ratusz, gdy będzie trzeba… I w ogóle co to za bezsens: piłkarze będą tu biegać i spaliny z centrum wdychać! Padną chyba, a nie zagrają!

Jest 13.00 Handel powoli się kończy. Wietnamczycy pakują towar do wielkich plastikowych toreb w kratkę. Polacy pośpiesznie targują, co się jeszcze da. Wchodzą służby sprzątające. Ze stadionu wynoszę: 4 pary skarpet męskich, koszulkę dziewczęcą i spodenki, rzeczoną wcześniej czapkę oraz wściekle kolorową matrioszkę (nie potrafiłam się powstrzymać). Za „spiritussss”, który ktoś mi proponuje teatralnym szeptem, dziękuję. Niepijąca jestem. Ostatnie takie zakupy w Warszawie. Idzie nowe.

Stadion Dziesięciolecia, czyli Stadion Dziesięciolecia Manifestu Lipcowego, wybudowano z gruzów powojennej Warszawy. Otwarto go 22 lipca 1955 r., czyli… w jedenastą rocznicę „lipcowego święta”. Po uroczystej gali w stylu ludowym, rozegrano inaugurujące zawody sportowe, których głównym punktem był towarzyski mecz piłkarski pomiędzy reprezentacjami: Warszawy i Stalinogrodu (w latach 1953–55 tak nazywały się Katowice). Wygrali goście. Arena stadionu posiadała pełnowymiarowe boisko do piłki nożnej, okalane przez 8-torową bieżnię lekkoatletyczną o długości 400 m. Odkryte trybuny ze stałymi ławami drewnianymi mieściły 71 008 osób, ale w czasach największych imprez zasiadało na nich prawie 100 000 widzów. Na stadionie odbywały się najważniejsze imprezy sportowe w kraju, m.in. spotkania międzypaństwowe piłkarskiej reprezentacji Polski, finały piłkarskiego Pucharu Polski, Derby Warszawy, mistrzostwa Polski w lekkoatletyce, czy finisze Wyścigu Pokoju. Organizowano tu również wszelkie „propagandówki”: koncerty,
masówki, dożynki i obchody świat ludowych wszelkiej maści. Do najtragiczniejszego zdarzenia w dziejach obiektu doszło 8 września 1968, w czasie trwania ogólnokrajowych dożynek. W proteście przeciwko agresji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację Ryszard Siwiec dokonał na stadionowych trybunach samospalenia.

17 czerwca 1983 r. Mszę św. na stadionie odprawił Jan Paweł II. Potem stadion niszczał, a jego remont lub przebudowę uznano za nieopłacalne. W 1989 r. Stadion został wydzierżawiony przez miasto stołeczne Warszawa do celów handlowych firmie Damis, która założyła na jego koronie „Jarmark Europa”. Roczne obroty „największego bazaru Europy” sięgają według CBŚ 12 miliardów złotych (dane z 2001 r.). Dane oficjalne mówią o 500 mln zł. Według policji, stadion jest jednym z najważniejszych węzłów handlu nielegalnym oprogramowaniem, bronią, przemycanym alkoholem i papierosami. W latach 1995–2001 przeciwko handlowcom użytkującym stadion wszczęto ponad 25 tysięcy postępowań przygotowawczych. Zarekwirowano także około 10 mln pirackich płyt CD i kaset wideo. 30 czerwca 2007 kończą się umowy dzierżawy stanowisk handlowych, działających na terenie „Jarmarku Europa”. Od 1 lipca stadion ma być zamknięty. W latach 2007–2010 ma tu powstać Narodowe Centrum Sportu, a wchodzący w jego skład Stadion Narodowy będzie jedną z aren
piłkarskich Mistrzostw Europy 2012. Dane za: wikipedia

Agata Puścikowska