Obywatelu, skontroluj pracę urzędnika
Każdy obywatel w Polsce będzie mógł wkrótce pójść do urzędu w swoim mieście albo gminie i skontrolować pracę administracji, zarówno samorządowej, jak i rządowej.
Legnica będzie pierwszym miastem w kraju, gdzie wkrótce zwykli obywatele będą mogli wejść do Urzędu Miasta i w każdej chwili skontrolować to, co się dzieje w miejskim Ratuszu. Będą mogli ocenić działania urzędników, zobaczyć dokumenty, skontrolować wydatki budżetowe, albo zobaczyć, jak głosują radni podczas posiedzeń samorządu.
Pozarządowa organizacja Stowarzyszenie Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich rozpoczyna bowiem kształcenie obywateli w Szkole Inicjatyw Strażniczych. Jej zadaniem jest przekazanie obywatelom wiedzy dotyczącej funkcjonowania administracji samorządowej, a także rządowej.
W naszej szkole obywatele otrzymają narzędzia, które pozwolą im na sprawdzenie, jak w ich mieście czy gminie działa urząd, jak pracują tamtejsi urzędnicy, czy przepisy są przestrzegane, jak wydawane są pieniądze z ich podatków – opowiada Mirosław Jankowski, lider Lokalnej Grupy Obywatelskiej w Legnicy, gdzie realizowane są szkolenia. Poznają wiele przepisów, np. KPA, a także ustaw, m.in. o informacji publicznej, o ochronie danych osobowych, o samorządzie.
Często dowiedzą się na temat praw obywatelskich, jakie im przysługują, więcej niż wiedzą urzędnicy. To przykre, ale często zdarza się, że urzędnicy odmawiają obywatelom udzielenia jakiejś informacji, bo nie wiedzą, iż zgodnie z prawem mogą to zrobić, a nawet powinni. Aby sprawnie móc kontrolować to, co się dzieje w lokalnym samorządzie, uczestnicy biorący udział w zajęciach Szkoły Inicjatyw Strażniczych dowiedzą się też o wielu innych praktycznych prawach, jakie im przysługują, choćby o możliwości uczestniczenia w posiedzeniach Rady Miast, Rady Gminy czy Rady Powiatu, a także w posiedzeniach poszczególnych komisji. Jeśli nie będą na to mieli jednak czasu, w trakcie szkolenia dowiedzą się, że zgodnie z prawem powinni otrzymać wydruki z informacjami o głosowaniach radnych, a także protokoły z wypowiedziami samorządowców.
Kolejne grupy będą już powstawały przez pączkowanie. Myślę, że niedługo będziemy mieli efekt śnieżnej kuli – uważa Jankowski. I podkreśla: – To także doskonały sposób na przeciwdziałanie i walkę z korupcją, a nie jest to proste, jak wiemy z doświadczenia.
Nie będzie to jednak zbyt łatwe, bowiem kiedy niedawno właśnie legnicka grupa obywatelska chciała udzielać bezpłatnych porad prawnych dla obywateli, a także doraźnie ich szkolić, okazało się, że akcję wstrzymała miejscowa Straż Miejska. Kazano nam ściągnąć ulotki informacyjne na ten temat, bo Straż Miejska uznała, że zostały rozwieszone w niewłaściwych miejscach. Nasze ulotki zniknęły z ulic Legnicy, ale inne, które także tam wisiały, nadal wiszą i to Straży Miejskiej nie przeszkadza – opowiada Jankowski.
Zaznacza, iż kontrola obywatelska ma dużo większy zasięg niż kontrola państwowa, nawet NIK-u, gdyż tylko bezpośredni odbiorcy są w stanie ocenić faktyczne oddziaływanie administracji na obywateli, ich miejsce zamieszkania, pracy czy też szkoły. Jako jeden z pierwszych sukcesów grupy obywatelskiej podaje przykład Ministerstwa Pracy i Pomocy Społecznej, które nie chciało wydać oficjalnych danych dotyczących pomocy dla organizacji pozarządowych pożytku publicznego. Po postępowaniu administracyjnym legniccy społecznicy otrzymali z resortu dokumenty i okazało się, dlaczego mieli takie trudności z ich otrzymaniem.
Po przeanalizowaniu materiałów okazało się, że wiele instytucji, w tym kościelne, dostawały pieniądze z budżetu resortu, choć ich programy do realizacji nie spełniały wszystkich wymogów, np. zostały zbyt nisko ocenione w rankingu punktowym, bo miały poniżej 70 punktów – kończy Jankowski.
Artur Kowalczyk