Nowojorska policja na cenzurowanym: spór wokół rasowego profilowania

Przed sądem federalnym na Manhattanie od kilku dni toczy się proces z powództwa cywilnego przeciw wydziałowi policji w Nowym Jorku (NYPD). W zbiorowym pozwie przedstawiciele mniejszości oskarżają NYPD, że policjanci zatrzymują ich, legitymują i przeszukują tylko dlatego, że są Murzynami lub Latynosami.

Oznaczałoby to stosowanie "profilowania rasowego" - sprawdzania osób podejrzanych o wykroczenia lub przestępstwa na podstawie wyglądu wskazującego na pochodzenie etniczno-rasowe. Jest to praktyka nielegalna - kłóci się z zakazem dyskryminacji, sprzecznej z konstytucyjną zasadą równości wobec prawa.

Obliczono, że około 90 proc. osób prewencyjnie zatrzymywanych w Nowym Jorku, szczególnie w "złych dzielnicach" jak South Bronx, Brownsville, Bedford Stuyvesant i East New York, to młodzi Afroamerykanie lub Hispanics, czyli osoby pochodzące z Ameryki Łacińskiej.

Na rozprawie sądowej jako świadkowie zeznają policjanci, którzy nie godzą się na takie praktyki. Jak twierdzą, są one zalecane przez ich przełożonych.

Jeden z funkcjonariuszy Pedro Serrano potajemnie nagrał w lutym rozmowę ze swoim dowódcą inspektorem Christopherem McCormackiem, w której ten powiedział mu, że ma zatrzymywać "czarnych mężczyzn", ponieważ "są problemem".

W innej rozmowie przełożony kazał mu zatrzymywać i legitymować "właściwych ludzi, we właściwym czasie i właściwym miejscu". Według prawników specjalizujących się w sprawach dyskryminacji rasowej, jest to "słowo-szyfr" oznaczające czarnych lub Latynosów. Policja używa takich określeń, aby uniknąć oskarżenia o rasizm.

Inni policjanci zeznali na procesie, że ich dowódcy domagają się od nich wykonywania swoistych "norm" liczbowych zatrzymań i aresztowań. - Od każdego z nas chcą 20 mandatów i jednego aresztowania w miesiącu - powiedział funkcjonariusz Adhyl Polanco.

Według materiałów z procesu policjanci, którzy nie wykonują tych - jak się je określa - "norm wydajności", są karani odbieraniem nadgodzin, przeniesieniami do komisariatów daleko od miejsca zamieszkania i obniżaniem ocen okresowych, od czego zależą premie.

Praktyka ustalania "kwot" aresztowań jest podobno popierana przez związek zawodowy policjantów. NYPD zaprzecza jakoby miała miejsce. "Normy wydajności", czyli wyznaczone minimalne limity aresztowań i zatrzymań, od 2010 r. są nielegalne w stanie Nowy Jork.

Sama polityka "stop and frisk" (zatrzymaj i przeszukaj) - niezależnie od domniemanego profilowania - jest jednak od dawna oficjalną praktyką stosowaną w nowojorskiej policji. Kierownictwo NYPD, na czele z jego szefem Raymondem W. Kellym, twierdzi, że stanowi ona niezbędny element zapobiegania przestępczości i ma tu pełne poparcie burmistrza miasta Michaela Bloomberga.

Polityka agresywnej prewencji sięga korzeniami połowy lat 90. XX w., kiedy ówczesny republikański burmistrz Rudolph Giuliani rozpoczął krucjatę przeciw przestępczości w Nowym Jorku. Przedtem odnotowywano tam ponad 2000 morderstw rocznie. Metropolia była w czołówce statystyk przestępczości z użyciem przemocy.

Strategia Giulianiego opierała się na teorii "rozbitej szyby", zgodnie z którą należy w zarodku tłumić wszelkie, nawet drobne, przejawy nieprzestrzegania prawa i porządku. Tolerowanie ich - utrzymywali autorzy teorii - stwarza atmosferę prowadzącą do popełniania przestępstw poważnych. Elementem strategii Giulianiego było też zacieśnienie współpracy i więzi policjantów ze społecznością lokalną w dzielnicach.

Polityka Giulianiego przyniosła efekty w postaci drastycznego spadku przestępczości - choć przyczyniły się do tego także i inne czynniki, społeczne i demograficzne. Krytycy, głównie z kręgów liberalno-demokratycznych, wytknęli mu jednak, że strategia zaowocowała wzrostem tragicznych incydentów, w których policjanci, pochopnie używali broni przeciw nieuzbrojonym osobom podejrzewanym o złe zamiary. Ofiarami byli przeważnie Murzyni i Latynosi.

Bloomberg kontynuuje politykę Giulianiego. Oskarżenia policji o profilowanie rasowe skłoniły jednak jego przeciwników do zgłoszenia w Radzie Miejskiej projektu ustawy, która powołałaby urząd inspektora generalnego nadzorującego poczynania NYPD.

Burmistrz zapowiedział, że taką ustawę zawetuje. Jego zdaniem nowy urząd "byłby katastrofalny dla bezpieczeństwa publicznego" w Nowym Jorku, gdyż paraliżowałby pracę policji.

Przeciw Bloombergowi zwróciła się w tej sprawie jego dotychczasowa sojuszniczka w radzie Miejskiej, Christine C. Quinn. Zgłosiła ona niedawno swoją kandydaturę na burmistrza w tegorocznych wyborach.

Popierając projekt inspektora generalnego, Quinn - jak się uważa - liczy na poparcie mniejszości rasowych w Nowym Jorku. Bloomberg jest jednak popularny w mieście, m.in. dzięki przyłączeniu się do ogólnokrajowej kampanii na rzecz zaostrzenia restrykcji na broń palną.