NIK o dotacjach MSZ na współpracę z Polonią i Polakami za granicą

NIK zarzuca także MSZ, że resort zbyt późno podpisywał umowy na udzielanie dotacji, co skracało organizacjom czas na wykonanie projektu.

MSZ tłumaczy, że zastosowało się do uwag NIK i w konkursie obejmującym 2014 rok zmieniło zasady.

Ministerstwo Spraw Zagranicznych od 2012 r. przejęło od senatu obowiązek udzielania dotacji dla Polonii i Polaków za granicą. Zgodnie z wymogami ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie ministerstwo wprowadziło ramy organizacyjne i prawne dla rozdzielania dotacji organizacjom współpracującym z Polakami za granicą.

W wyniku konkursu "Współpraca z Polonią i Polakami za granicą w 2013 roku" MSZ zawarło 93 umowy na dofinansowanie projektów, których wartość wyniosła prawie 58 mln zł. Minister SZ skorzystał z przysługującego mu prawa i w dwóch przypadkach odmówił bez podania przyczyn podpisania umów z organizacjami wyłonionymi w konkursie. W regulaminie konkursu określono kryteria, na podstawie których były oceniane wnioski. Powołano też 44-osobową komisję konkursową.

NIK stwierdziła w trakcie kontroli, że przyjęte regulacje prawne oraz ich realizacja nie w pełni zapewniły przejrzystość wyboru projektów, jawność postępowania i jednakowe traktowanie wszystkich przystępujących do konkursu podmiotów.

Zdaniem Izby doszło do kilku nieprawidłowości wynikających z błędów w pracy komisji: m.in. dopuszczono do prac nad ocenami ofert członka komisji, który zadeklarował konflikt interesów. NIK informuje również, że przy wyborze niektórych ofert zastosowano dwuetapową ocenę merytoryczną, dzięki czemu oferty te zyskiwały dodatkowe punkty. Jak wskazuje Izba, w ten sposób 54 oferty - z 323 ocenianych merytorycznie - zostały uprzywilejowane w stosunku do pozostałych. NIK uznał to za naruszenie zasad jawności i uczciwej konkurencji.

Izba zarzuciła ponadto MSZ, że zaakceptowano błędy w kosztorysach trzech umów dotacji (z 53 skontrolowanych) oraz w sposób niepełny dokumentowano wszystkie czynności związane z oceną ofert.

Według Izby, Ministerstwo zbyt późno podpisywało umowy na udzielanie dotacji, co skracało organizacjom czas na wykonanie projektu. Pierwsze umowy podpisane były dopiero dwa i pół miesiąca po zakończeniu konkursu, ostatnie nawet po upływie pół roku. NIK za niedopuszczalne uznała tłumaczenia resortu dotyczące konieczności dokonania wewnętrznych konsultacji - podkreślono w raporcie.

NIK podkreśla, że docenia opracowanie w MSZ "Planu Współpracy z Polonią i Polakami za granicą w 2013 r.", widzi jednak konieczność opracowania i przyjęcia programu rządowego w tej sprawie. Zdaniem NIK, może on być podstawą do opracowania zasad współpracy na poziomie operacyjnym.

"Co prawda istnieje 'Rządowy Program Współpracy z Polonią i Polakami za Granicą', przyjęty w październiku 2007 roku, jednak zadania w nim określone kończą się na roku 2012. Oznacza to, że Polska nie ma rządowego planu współpracy z Polonią i Polakami za granicą" - wskazuje Najwyższa Izba Kontroli.

NIK sformułowała również zalecenia dla ministra spraw zagranicznych, wynikające z przeprowadzonej kontroli. Izba postuluje m.in. zintensyfikowanie prac prowadzących do przyjęcia przez Radę Ministrów nowego Rządowego Programu Współpracy z Polonią i Polakami za Granicą oraz przyjęcie w regulacjach rozwiązań zapewniających realizację zasad jawności i uczciwej konkurencji oraz zagwarantowanie spójności tych regulacji.

NIK proponuje ponadto "ustanowienie i wdrożenie skutecznych mechanizmów pozwalających na wyeliminowanie błędów w obliczaniu ocen, w tym istotnych rozbieżności w ocenie merytorycznej tych samych projektów". Izba uważa, że MSZ powinno też zapewnić skuteczne mechanizmy eliminowania konfliktów interesów członków komisji konkursowej oraz mechanizmy zmniejszające ryzyko powstania błędów w kosztorysach projektów i dokumentacji konkursów.

- Tegoroczny konkurs wsparcia dla Polonii został udoskonalony między innymi w oparciu o wnioski NIK. W raporcie zostało to zresztą odnotowane. Za to jesteśmy wdzięczni - powiedział rzecznik MSZ Marcin Wojciechowski.

- Dokładamy najwyższych starań, aby konkursy organizowane przez MSZ były jak najbardziej przejrzyste i żeby nie było żadnych wątpliwości, że dotacje przyznawane są podmiotom, które dają rękojmię jak najlepszej realizacji celów zawartych w warunkach organizacji konkursów - dodał.

Jak informował MSZ, w 2013 roku resort przeznaczył na dotacje dla organizacji wspierających Polonię i Polaków poza granicami kraju 60,6 mln zł. Dotacje zostały przyznane w ramach dwóch edycji konkursu: "Współpraca z Polonią i Polakami za granicą w 2013 r.". Większość środków - 60,1 mln zł - pochodziło z rezerwy celowej, pozostała część dotacji - 491 tys. - wypłacono ze środków budżetowych MSZ.