Nagroda za wyjaśnianie stworzenia świata
Astronomowie James Gunn i James Peebles
ze Stanów Zjednoczonych oraz Martin Rees z Wielkiej Brytanii
otrzymali odę z rąk króla Szwecji doroczną nagrodę Crafoorda w
wysokości 500 tys. dolarów za prace nad wyjaśnianiem
powstawania świata.
21.09.2005 | aktual.: 29.09.2005 13:17
Nagrodę wręczył astronomom król Szwecji Karol XVI Gustaw podczas uroczystości w Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk, która co roku wybiera laureatów nagrody Crafoorda.
Trzech astronomów wyróżniono za "wkład w zrozumienie wielkoskalowej struktury wszechświata", m.in. za badania nad tworzeniem się galaktyk, mikrofalowego promieniowania tła i funkcjami tzw. ciemnej materii. Ciemna materia wypełnia wolną przestrzeń międzygwiazdową i międzygalaktyczną i stanowi znakomitą większość gęstości wszechświata. Nie świeci jak gwiazdy, stąd trudności w jej zbadaniu i jej nazwa - ciemna. Gunn i Peebles są profesorami Princeton University w New Jersey, a Rees - profesorem Uniwersytetu Cambridge w Anglii.
Gunn zajmował się teorią powstawania galaktyk, gazowego medium pomiędzy nimi i obecnością ciemnej materii w galaktykach. Odegrał doniosłą rolę w programach badawczych związanych z teleskopem Hubble'a i w programie Cyfrowego Przeglądu Nieba Sloana (SDSS). Celem SDSS jest zrobienie kompletu cyfrowych zdjęć przedstawiających położenie gwiazd i galaktyk oraz - jednocześnie - obserwacja widm tych obszarów i wykonanie trójwymiarowej mapy fragmentu Wszechświata, w którym znajduje się nasza Galaktyka. Mapa ta ma zawierać informacje o położeniu, prędkości i jasności około miliona galaktyk.
James Peebles przewidział cześć najistotniejszych właściwości fluktuacji mikrofalowego promieniowania tła już około 1970 roku. Później opracowywał podstawy statystycznego opisu struktury wszechświata.
Sir Martin Rees bardzo wcześnie rozpoznał znaczenie ciemnej materii dla formowania się i właściwości galaktyk, co zaowocowało rozległymi symulacjami komputerowymi. Zaproponował także testy obserwacyjne dla wczesnych stadiów powstawania gwiazd i galaktyk.
Nagroda nosi imię Holgera Crafoorda, Szweda, który zaprojektował pierwszą sztuczną nerkę. Nagroda przyznawana jest od 1982 r. za badania naukowe w takich dziedzinach jak matematyka, astronomia i nauki biologiczne (m.in. ekologia), których nie obejmują nagrody Nobla. Akademia ogłasza laureatów nagrody Crafoorda w styczniu.
