"My dajemy, oni zabierają" - IPN o dowcipie politycznym
"Jakie są podstawy handlu z ZSRR? My dajemy im lokomotywy, a oni zabierają nam węgiel", "Co to jest V-2? Środek wykrztuśny na flegmę angielską", "Dlaczego nie dostajemy
wieprzowiny na kartki? Bo ostatnia świnia została volksdeutschem" - te i inne żarty przeczytać można w siódmym numerze "Biuletynu Instytutu Pamięci Narodowej".
Żarty w PRL-u były żartami walczącymi, były to dowcipy kontestujące tamtą rzeczywistość. Kiedy naród jest w potrzebie, trzeba uruchamiać taki fragment naszej kultury jak drwina, szyderstwo, żeby ocalić zdrowy rozsądek i żeby nie poddać się terrorowi głupoty. Chcieliśmy zmieniać rzeczywistość komunistyczną, nie tylko z niej żartować, poza tym żartowało się ze spraw strasznych, to pomagało przetrwać tę mroczną rzeczywistość - opowiadał podczas spotkania twórca Kabaretu Pod Egidą, Jan Pietrzak.
Dowcip polityczny, obok pogłoski czy plotki, można włączyć w pewien rodzaj komunikacji społecznej w okresie PRL-u. Był to sposób wymiany informacji poza obiegiem zakłamanej propagandy. Była to funkcja zamienna wobec ówczesnych mediów, których nie było - mówił podczas spotkania dyrektor Biura Edukacji Publicznej IPN, Jan Żaryn.
Pewne gatunki żartów były obecne przez cały okres PRL-u. Należały do nich dowcipy antyrosyjskie, a także te opisujące niedomagania systemu do potrzeb społeczeństwa, klęskę niedoboru. Odrębną kategorię stanowią żarty z okresu stanu wojennego - wyjaśnił Żaryn.
Dowcipy niedługo po ich wymyśleniu znała cała Polska. Żarty te wypuszczały oczywiście kabarety, a także konkretne osoby np. aktorzy Andrzej Szczepkowski, Wiesław Michnikowski, którzy opowiadali dowcipy sytuacyjne, które następnie były modyfikowane do uniwersalnej wersji - powiedział Żaryn.
Najnowszy Biuletyn jest zapowiedzią nowego programu IPN, który ruszy w przyszłym roku i poświęcony będzie kulturze niezależnej w latach osiemdziesiątych.
Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej to miesięcznik popularno- naukowy poświęcony dziejom Polski w latach 1939 - 1989.
