Lublin i pałac w Kozłówce uznane za pomniki historii
Lubelska starówka oraz dawna rezydencja Zamoyskich w Kozłówce zostały uznane za pomniki historii - ogłosił oficjalnie w Lublinie podczas obchodów Międzynarodowego Dnia Ochrony Zabytków wiceminister kultury, generalny konserwator zabytków Tomasz Merta.
Jest to wielki honor. Jest to wskazówka, że należą do najcenniejszych obiektów w Polsce. Jest to też ogromna szansa na promocję i popularyzację dziedzictwa tego regionu - powiedział Merta. Zaznaczył, że wnioski o przyznanie tytułu pomnika historii tym zabytkom skierowane zostały przez ministra kultury i dziedzictwa narodowego do prezydenta i obecnie czekają na formalne potwierdzenie.
Pomnikiem historycznym uznany został zespół architektoniczno- urbanistyczny miasta Lublina, obejmujący wzgórza staromiejskie i zamkowe, a także Krakowskie Przedmieście i obiekty klasztorne pobrygidkowski i pobernardyński. Lubelska starówka należy najlepiej zachowanych w kraju. Do najcenniejszych jej zabytków należą gotycka kaplica Świętej Trójcy z bizantyjsko-ruskimi freskami, XIV-wieczna Brama Krakowska, która zachowała gotycki charakter, a także Trybunał Koronny wybudowany w XVI, który był siedzibą najwyższego sądu dla Małopolski powołanego przez króla Stefana Batorego.
XVIII-wieczny zespół pałacowo-parkowy w Kozłówce to dawna siedziba polskiego rodu Zamoyskich. Zbudowany w stylu późnego baroku, na przełomie XIX i XX wieku został rozbudowany i urządzony przez pierwszego ordynata kozłowieckiego, Konstantego Zamoyskiego. Wnętrza pałacowe zachowały swój układ architektoniczny, wystrój i wyposażenia. Reprezentują styl określany w sztuce jako Drugie Cesarstwo. Pałac otoczony jest 20-hektarowym parkiem składającym się z odtworzonego barokowego ogrodu francuskiego i częścią leśną. Jest to jedna z najlepiej zachowanych rezydencji arystokratycznych w Polsce.
Zwrotu pałacu domagają się spadkobiercy Zamoyskich - troje dzieci oraz wnuczka ostatniego ordynata kozłowieckiego, Aleksandra Zamoyskiego. Przed lubelskim sądem toczy się proces o zwrot rezydencji, która na mocy dekretu o reformie rolnej w 1944 r. przeszła na własność Skarbu Państwa. Potomkowie Zamoyskich uważają, że rezydencja została zabrana bezprawnie, gdyż nie była w niej prowadzona działalność rolnicza. Obecnie mieści się tam Muzeum Zamoyskich.
Uznanie za pomnik historii jest formą nobilitacji dla zabytków. Aby uzyskać ten status muszą one reprezentować dużą wartość historyczną, naukową i artystyczną, mieć znaczenie dla polskiego dziedzictwa kulturowego, funkcjonować w świadomości społecznej. Akt uznania danego zabytku za pomnik historii nadaje prezydent na wniosek ministra kultury. Uznanie za pomnik historii jest warunkiem koniecznym do ubiegania się o umieszczenie danego zabytku na liście światowego dziedzictwa UNESCO.
Na liście pomników historii jest obecnie 30 najcenniejszych polskich zabytków, m.in. rezerwat archeologiczny w Biskupinie, klasztor ojców paulinów na Jasnej Górze w Częstochowie, Kazimierz Dolny, zespół zamkowo-parkowy w Łańcucie, kopalnia soli w Bochni, zespół zamku krzyżackiego w Malborku, a także staromiejskie zespoły urbanistyczne - w Warszawie, Krakowie, Gdańsku, Zamościu. Obok Lublina i Kozłówki, do tej listy ma być dopisany również Kanał Augustowski.