Kup pan... dłużnika

Marek Janik zdziwił się, kiedy o zaległości w rachunkach telefonicznych upomniała się firma windykacyjna. – Przecież nie zgadzałem się na przekazanie moich danych komu innemu. Nie on jeden przeżył taką niespodziankę. Rynek usług windykacyjnych to jedna z dynamiczniej rozwijających się dziedzin gospodarki. Już dawno przestała dotyczyć wyłącznie rozliczeń między firmami. Z usług windykatorów coraz częściej korzystają i ci, którzy oferują towary czy usługi Kowalskiemu. – Usługi takiej firmy to najszybszy, a więc i najtańszy sposób na polubowne ściągnięcie należności – twierdzi Łukasz Kuklewski, specjalista ds. marketingu w Kaczmarski Inkaso, jednej z największych firm tego typu w Polsce. – Stąd też coraz częściej firmy zamiast zajmować się tym same, zlecają takie zadania na zewnątrz.

– Czy to jest legalne? – pyta Janik. Nie wiadomo. Sądy wyrokują rozmaicie, a zapisy Kodeksu Cywilnego nie są absolutnie jednoznaczne. Na Dolnym Śląsku firma windykacyjna ściągała nawet zaległe czynsze od lokatorów miejskich kamienic. W Poz-naniu i spółdzielnie, i większość administratorów ściąga zaległości we własnym zakresie. Podobnie dostawcy mediów. Nie oznacza to jednak, że windykator nie może zapukać do drzwi mieszkańca Wielkopolski. No, może nie od razu zapukać.

– Wizyty w domu dłużnika to sytuacje wyjątkowe – twierdzi Łukasz Kuklewski. – Dochodzi do nich jedynie wtedy, gdy nie można w żaden inny sposób z dłużnikiem się skontaktować – ani listownie, ani telefonicznie. Próbuje się go zastać w domu tylko po to, by mu skutecznie doręczyć korespondencję.

Dopiero z tej ostatniej dłużnik dowiaduje się często, że o nie zapłacone rachunki będzie upominał się kto inny, czasem wręcz, że dług, wraz z wiedzą o dłużniku, zmienił właściciela.

Właśnie w tym dostrzega największy problem Główny Inspektor Ochrony Danych Osobowych (GIODO). – Kodeks cywilny mówi, że przekazanie praw i obowiązków wynikających z umowy konsumenckiej bez wyraźnej zgody konsumenta wyrażonej w umowie, jest niedozwolone, jeśli pogarsza jego sytuację – twierdzi Małgorzata Kałużyńska-Jasak, rzeczniczka prasowa Głównego Inspektora Ochrony Danych Osobowych (GIODO). – Samo przekazanie danych osobowych firmie windykacyjnej to kwestia wtórna. Faktycznie jednak stoimy na stanowisku, że pojawienie się w relacji konsument-sprzedawca stawia go zawsze w gorszej sytuacji. Klient powinien wiedzieć z góry, co się stanie, jeśli nie będzie płacił.

Windykatorzy i firmy, które z ich usług korzystają, powołują się na te zapisy kodeksu cywilnego, pozwalające dług sprzedać także bez wiedzy i zgody dłużnika. Niedawno sąd zawyrokował, że Telekomunikacja Polska sprzedała nielegalnie przedawniony dług jednej ze swoich klientek. Ten wyrok dotyczy jednak tylko tego konkretnego przypadku. – W Polsce nie funkcjonuje zasada precedensu. Ściągając wierzytelności i kupując je działamy zgodnie z prawem – podkreśla Łukasz Kuklewski z jednej z największych firm tego typu w Polsce. – Ale rzeczywiście spór prawny w tej materii istnieje.

Choć w Poznaniu firm windykacyjnych nie brakuje, najpospolitsi wierzyciele Kowalskiego do korzystania z ich usług podchodzą z dużą rezerwą. Nie robią tego np. spółdzielnie mieszkaniowe, borykające się nie od dziś z lokatorami nie płacącymi czynszu.

– Mamy własne, wypracowane od dawna procedury egzekwowania czynszów od zadłużonych lokatorów – twierdzi Grzegorz Kaźmierczak, prezes Spółdzielni Mieszkaniowej Winogrady. – Są one wystarczająco skuteczne i nie ma powodów dodatkowo stresować zadłużonych lokatorów kontaktem z zewnętrzną firmą.

Z podobnych założeń wychodzą Aquanet i Enea. Także te firmy radzą sobie z niesolidnymi płatnikami we własnym zakresie.

W przeciwieństwie do operatorów telefonicznych, dystrybutorów płatnych kanałów telewizyjnych czy firm udzielających kredytów gotówkowych. – Swego czasu egzekwowaliśmy swoje należności sami – mówi Maria Piechocka z Biura Prasowego Telekomunikacji Polskiej w Poznaniu. – Jednak zdecydowaliśmy się zlecić te zadania firmom zewnętrznym, a sami zająć się tym, co umiemy najlepiej: świadczeniem usług telekomunikacyjnych. Podobnie Polska Telefonia Cyfrowa, operator sieci Era, korzysta w odzyskiwaniu długów z pomocy firm windykacyjnych. – Firmy windykacyjne działają najpierw w naszym imieniu – mówi Marek Woźniak, dyrektor ds. Windykacji PTC. – Później odsprzedajemy wierzytelności, ale dopiero po wielomiesięcznym nieskutecznym dochodzeniu należności. Podobną taktykę przyjęła Telekomunikacja Polska.

Zdaniem Małgorzaty Kałużyńskiej-Jasak nie byłoby problemu, gdyby firmy wpisywały w umowy punkty ok- reślające kiedy i na jakich zasadach mogą przekazywać niespłacone należności firmom windykacyjnym.

– Klient podpisuje, więc wie i się godzi – mówi Kałużyńska-Jasak. – Z jakichś powodów jednak firmy na ogół takich zapisów w umowach nie umieszczają.

Robią to jedynie niektóre banki czy firmy, udzielające pożyczek gotówkowych. Dlaczego nie operatorzy telefonii komórkowej i stacjonarnej, dostawcy płatnej telewizji i wiele innych – trudno dociec. – Faktycznie nie mamy w umowach takiego zapisu – mówi Maria Piechocka z Biura Prasowego Telekomunikacji Polskiej. – Ale nasi klienci dostali z czerwcowym rachunkiem szczegółową informację o postępowaniu windykacyjnym – o tym kiedy i jakie kroki podejmujemy.

– To znów otwarte pole do interpretacji – twierdzi rzeczniczka GIODO. – Czy informacja faktycznie do klienta dotarła i czy zgodził się na takie rozwiązanie. Podobnie, zapisów o windykacji zewnętrznej nie ma w umowach Polska Telefonia Cyfrowa.

Skarg składanych przez klientów, których należności trafiły z rąk jednej firmy do drugiej lub kolejnej, na biurku Głównego Inspektora Och- rony Danych Osobowych i prezesa UOKiK przybywa. Zdaniem Małgorzaty Kałużyńskiej-Jasak głównie z powodu domagania się zapłaty za rachunki dawno uregulowane. – Bardzo często zdarza się, że sprzedana należność jest co najmniej wątpliwa. A firma, która dług odkupiła, z oczywistych powodów nie zamierza w to wnikać.

Maria Piechocka zapewnia, że Telekomunikacja Polska nawet już po odsprzedaniu długu, nie zrywa kontaktu z klientem. Podobnych zapewnień udziela Marek Woźniak, choć zaznacza, że takie reklamacje należą do wyjątków. Z punktu widzenia GIODO i UOKiK rzecz wygląda inaczej. – Większość skarg, które do nas trafiają, wynika stąd, że klient, którego dług istniejący czy nie – został odsprzedany, nie ma już potem możliwości porozumienia się z wierzycielem.

Wtedy pozostaje mu tylko się poskarżyć. Zarówno Główny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, jak i Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów każdą skargę rozpatrują indywidualnie. Jeśli jednak kwestionuje zasadność windykacji – musi móc dowieść, że wierzycielowi zapłacił. Gdy nie jest w stanie tego zrobić – zapłaci jeszcze raz.

Mamy swój dział windykacji, jego pracownicy doskonale znają sytuację majątkową członków. Niektórzy dopiero od nas dowiadują się, że należy im się pomoc. Z tymi, którzy nie płacą złośliwie, też potrafimy sobie poradzić. Nie ma powodów zatrudniać firmy.

Z firmami zewnętrznymi, z których usług korzystamy, wiążą nas umowy, w których szczegółowo określiliśmy zasady ich działania. Nigdy jednak nie zrywamy całkowicie kontaktu z klientem. W każdym przypadku może on wyjaśnić u nas wszelkie wątpliwości, dotyczące czy to wysokości zadłużenia czy innych spraw.

Podstawowe procedury związane z dochodzeniem należności prowadzimy sami, w ramach naszego Wydziału Rozliczeń i Windykacji w Zakładzie Obsługi Klienta.Wysyłamy wezwania do zapłaty, gdy to nie pomaga, następuję odłączenie zadłużonego lokalu. W rzadkich, problematycznych przypadkach, gdy dochodzi do egzekucji długów drogą sądową, korzystamy z usług zewnętrznej kancelarii prawniczej.

Monika Kaczyńska