Kto będzie podlegał lustracji majątkowej?

Projekt tzw. lustracji majątkowej przewiduje, że funkcjonariusze państwowi mają być zobowiązani nie tylko do przedstawienia stanu majątkowego, ale także do wskazania źródeł jego pochodzenia; mają też informować o majątku współmałżonków.

Propozycja rządowa rozszerza wykaz stanowisk, których objęcie będzie wymagało złożenia oświadczeń majątkowych, np. o funkcjonariuszy służby dyplomatycznej czy kierowników jednostek organizacyjnych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Projekt wprowadza dodatkowo obowiązek składania oświadczenia o działalności gospodarczej prowadzonej przez małżonka. Ponadto osoby te będą musiały podać informacje m.in. o środkach, które przekazały innym osobom na 5 lat przed objęciem funkcji lub stanowiska. Do oświadczenia będzie trzeba dołączyć kopię deklaracji PIT za rok poprzedni.

W projekcie wymieniono 29 kategorii osób zobowiązanych do składania takich oświadczeń. Projekt zawiera dodatkowo zapis, który stanowi, że ustawę stosuje się też do "innych osób pełniących funkcje publiczne na podstawie odrębnych przepisów".

Zapis ten budzi kontrowersje. Część mediów i politycy opozycji zwracają uwagę, że nowa ustawa lustracyjna jako osoby pełniące funkcje publiczne określa m.in. dziennikarzy, wykładowców uczelni czy dyrektorów szkół - zatem można przyjąć interpretację, że także oni będą zobowiązani do składania oświadczeń majątkowych.

W przypadku osób pełniących najwyższe funkcje państwowe i samorządowe, kontrola urzędów skarbowych będzie miała charakter obligatoryjny. W razie stwierdzenia nieprawidłowości, sprawą zajmie się CBA. Rządowa propozycja zakłada, że jawny Rejestr Korzyści będzie prowadzony przez szefa Kancelarii Premiera, a nie - jak dotąd - przez Państwową Komisję Wyborczą.

Według proponowanych przepisów, "osoby zajmujące stanowisko publiczne w terminie 4 miesięcy od dnia powołania będą musiały zakończyć działalność gospodarczą, sprzedać posiadane udziały lub akcje oraz rozwiązać stosunek pracy". W projekcie osobom tym zakazano także pełnienia funkcji członka zarządu w fundacjach i stowarzyszeniach oraz zabroniono pracy w przedsiębiorstwach korzystających ze środków publicznych.

Projekt zaostrza również odpowiedzialność dyscyplinarną i karną za niewypełnienie obowiązków przewidzianych w ustawie. Wprowadzono odpowiedzialność karną za nieujawnienie źródeł pochodzenia majątku nabytego w trakcie pełnienia funkcji. Sąd będzie orzekał wówczas o przepadku tego mienia. Osoba skazana za podanie nieprawdy lub jej zatajenie nie będzie mogła pełnić funkcji publicznych przez 3 lata od odbycia kary.

Projekt krytykuje PSL. Według prezesa ludowców Waldemara Pawlaka, rządowa propozycja lustracji majątkowej budzi wątpliwości natury konstytucyjnej. Jak ocenił, projekt w obecnym kształcie narusza prawo do zrzeszania się. Według Pawlaka, niekonstytucyjny może być zapis, który wprowadza zakaz uczestniczenia osób sprawujących funkcje publiczne w stowarzyszeniach, prowadzących działalność gospodarczą.