Jak nas zmienił kapitalizm

Przybyło dóbr uznawanych za luksusowe. Niektóre przedmioty przestały być wyznacznikiem zamożności - ankieterzy nie wypytują już o maszynę do szycia (w 1992 miało ją 55% ankietowanych) czy CB radio. Teraz CBOS pyta o działki z domem letniskowym (ma ją 10% respondentów), aparaty cyfrowe, dzieła sztuki, konsole do gier, a każde z tych dóbr posiada co najmniej kilka procent badanych.

Synonimem planu Balcerowicza jest dla jego krytyków wzrost bezrobocia i obawa przed stratą pracy. Od 1991 r. poziom strachu przed bezrobociem utrzymuje się na mniej więcej stałym poziomie - 39% w 1991 r. i 59% w 1992 r. W grudniu 2004 r. wynosi 46%. Ale to już całkiem inny strach. Kiedyś to była mechaniczna obawa: "jak będzie reforma, to mnie zwolnią". Teraz Polacy boją się, że są za słabo wykwalifikowani, że konkurencja na rynku pracy jest duża.

Socjolog, prof. Mirosława Marody twierdzi, że z badań wyłania się obraz społeczeństwa raczej samozaradnego niż samorządnego. Ludzie nie wiążą swych losów z działaniem zbiorowym (co najwyżej patrzą na Unię Europejską jako źródło dochodów)
. Mają coraz lepsze samopoczucie, ale nie kojarzą tego z udaną transformacją, lecz z indywidualnym sukcesem. Pogłębia to podział na zaradnych i bezradnych, a jednocześnie nie ułatwi powstania społeczeństwa zdolnego samodzielnie kształtować sferę publiczną.