Jadowite kosmetyki

- Kremy, perfumy, balsamy, szampony, dezodoranty, farby do włosów nabierają coraz większego znaczenia przy szukaniu przyczyn alergii, zatruć i zakażeń - twierdzi dr Zbigniew Hałat, przewodniczący Stowarzyszenia Ochrony Zdrowia Konsumentów. Powinno się je testować przed dopuszczeniem na rynek równie rygorystycznie jak leki! Tak jednak nie jest.

Urodę i piękne ciało niemal od zarania ludzkości uznawano za atuty pozwalające lepiej radzić sobie w życiu i osiągnąć wyższy status społeczny. Platon przekonywał, że człowiek z natury dąży do trzech rzeczy: chce być zdrowy, bogaty i piękny. Do dzisiaj w kremach odmładzających stosowane są substancje, które wykorzystywano już przed kilkoma tysiącami lat: aloes, wywar z kozieradki oraz mleko i miód. Podstawowa formuła współczesnych kremów chłodzących nie różni się od receptury opracowanej w 200 r. p.n.e przez greckiego fizyka Galena - to mieszanina wosku pszczelego, oleju z oliwek i wody, która podczas wcierania w skórę paruje, chłodząc twarz.

Starożytni Egipcjanie malowali oczy mieszaniną sadzy, czarnego ołowiu i antymonu, a po kąpieli i wydepilowaniu ciała nacierali skórę wonnymi olejkami (sporządzanymi m.in. z oliwek, sezamu, migdałów i orzechów). Kleopatra używała olejku z cedru libańskiego, a powieki malowała pastą ze sproszkowanego lazurytu. Nefretete malowała paznokcie u nóg i rak na czerwono - kolorem zastrzeżonym dla rodu królewskiego.

Trwała wynaleziona w 1906 r. przez Charlesa Nestle'a polegała na układaniu włosów za pomocą gorących żelazek. Taki zabieg trwał aż 12 godzin i czźsto kończył się spaleniem włosów. Dopiero od 1927 r. zaczęto stosować trwałą na zimno. Do skręcania loków użyto związku chemicznego wykorzystywanego do rozkrźcania włókien wełny owczej w przemyśle.

Rocznie na nasz rynek trafia 7 tys. nowych kosmetyków, na które producenci - od roku, wedle znowelizowanej ustawy - nie muszą uzyskiwać atestów Państwowego Zakładu Higieny. Przez dziesięć lat ich sprzedaż w Polsce zwiększyła się ponadtrzykrotnie. W 2002 r. osiągnęła wartość 5 mld zł. Według pisma "Beauty Forum Polska", przeciętna Polka co dwa miesiące kupuje krem do pielęgnacji twarzy, a raz na cztery miesiące krem pod oczy. Do najczęściej używanych kosmetyków należą dezodoranty, kremy do rąk, perfumy i wody toaletowe oraz balsamy do ciała, mleczka, toniki i maseczki.

Tymczasem na uczulenia i inne schorzenia wywołane kremami, mleczkami i tonikami zapada co piąta Polka. Kosmetyki są powodem ponad połowy zmian wypryskowych skóry, zwłaszcza twarzy. - Alergie najczęściej powodują produkty do pielęgnacji skóry, a głównymi alergenami są substancje zapachowe i konserwanty - twierdzi dr Krystyna Prystupa, dermatolog z Akademii Medycznej w Warszawie.

W lakierach do paznokci szczególnie niebezpieczne są toluen, formaldehyd i akrylany oznaczone skrótem MMA (sól kwasu akrylowego), które mogą całkowicie zniszczyć paznokcie. Podrażnienia i zapalenia skóry powodują kremy i olejki do opalania zawierające metylodibromo glutaronil. Nadwrażliwość na tę substancję zwiększyła się w ostatnich dziesięciu latach w Unii Europejskiej o 400 proc. - wykazały badania prof. Iana White'a, szefa Komitetu Naukowego ds. Kosmetyków UE.

Kremy przeciwzmarszczkowe zamiast odmładzać, mogą niszczyć skórę i przyspieszać jej starzenie. Takie destrukcyjne działanie wykazują preparaty zawierające tzw. kwasy owocowe, czyli alfahydroksykwasy (AHA). Wprawdzie regenerują one skórę, złuszczając jej zewnętrznej powłoki, ale jednocześnie uwrażliwiają używające je osoby na promienie ultrafioletowe - ostrzega amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków. Pod wpływem słońca na skórze mogą się pojawić zaczerwienienia, oparzenia czy pęcherze. Dlatego kremów zawierających kwasy owocowe nie powinno się stosować bez konsultacji z lekarzem.

Najbardziej niepokojące jest podejrzenie, że niektóre kosmetyki mogą zwiększać ryzyko zachorowania na raka. Co prawda przypuszczenia, że dezodoranty i antyperspiranty zwiększają ryzyko raka piersi, nie potwierdziły się. Badania 1500 kobiet przeprowadzone przez prof. Danę K. Mirick z Fred Hutchinson Cancer Research Center w Seattle udowodniły, że pod tym względem są one bezpieczne. Niestety, rakotwórcze działanie wykazują stosowane od lat tzw. niezmywalne farby do włosów. Wyniki badań prof. Manueli Gago-Dominguez z University of Southern California w Los Angeles sugerują, że u kobiet stosujących je przynajmniej raz w miesiącu (chodzi zwłaszcza o farby koloru czarnego i ciemnobrązowego) już po roku dwukrotnie zwiększa się ryzyko zachorowania na raka pęcherza (po 15 latach wzrasta ono co najmniej trzykrotnie).

"Na raka pęcherza narażone są wyłącznie te kobiety, których organizm zbyt wolno usuwa z organizmu znajdujące się w farbach akryloaminy, wykazujące rakotwórcze działanie" - uspokaja prof. Manuela Gago-Dominguez. Te substancje podczas farbowania włosów są wchłaniane przez skórę i przenikają do krwiobiegu. Podejrzewa się poza tym, że niezmywalne farby zwiększają ryzyko reumatoidalnego zapalenia stawów. Ponadto mogą powodować wady wrodzone u dzieci, jeśli ich matki używały tego typu preparatów, będąc w ciąży - wykazały badania prof. Larsa Rylandera z uniwersytetu w Lund w Szwecji.

Najwięcej kontrowersji wywołują stosowane do utrwalania "kompozycji zapachowych" ftalany, związki występujące w największych ilościach w lakierach do paznokci, perfumach, dezodorantach, emulsjach i balsamach do pielęgnacji rąk i ciała. Dr Maria Obłój-Muzaj z Instytutu Chemii Przemysłowej zapewnia, że nie stwarzają one istotnego niebezpieczeństwa dla ludzi i środowiska. Z kolei organizacje konsumenckie, jak Health Care Without Harm w USA oraz Stowarzyszenie Ochrony Zdrowia Konsumentów w Polsce, uważają, że ftalany powinny być wycofane z użycia, bo mogą powodować deformacje narządów płciowych męskich płodów (tzw. spodziectwo), a u mężczyzn wywołują uszkodzenia genetyczne plemników. Unia Europejska zakazała już używania ftalanów do produkcji plastikowych zabawek dla dzieci.

Prof. Jane Houlihan z Sinai School of Medicine w Nowym Jorku przebadała kilkadziesiąt osób narażonych wyłącznie na działanie substancji występujących w codziennym otoczeniu większości ludzi. Nikt z nich nie pracował ani nie mieszkał w warunkach szkodliwych dla zdrowia. Mimo to za pomocą testów pozwalających wykryć we krwi i moczu 210 związków chemicznych w ich organizmach zaleziono 62 substancje toksyczne dla mózgu i centralnego układu nerwowego, 55 substancji wywołujących wady wrodzone i 52 substancje odpowiedzialne za powstawanie nowotworów. Znaczną ich część stanowiły związki wykorzystywane do produkcji kosmetyków.

Zbigniew Wojtasiński