IPN: Zlikwidowanie cenzury to symboliczny moment

Była to jedna z najważniejszych instytucji w w PRL-u, która działała od 1946 roku i kontrolowała praktycznie wszystkie informacje przeznaczone do rozpowszechnienia. Nawet ogłoszenia, zawiadomienia, nekrologi i plakaty. Podlegały jej także zakłady poligraficzne i kserograficzne czy wytwarzające stemple.

Prezes IPN Łukasz Kamiński przypomina, że zlikwidowanie cenzury miało przełomowe znaczenie dla odradzającej się Polski i jest ważnym symbolem odzyskiwania przez nią wolności. Cenzura, podkreśla doktor Kamiński, była jednym z ważnych filarów, na których opierała się komunistyczna dyktatura, ponieważ propaganda i cały obraz jaki przedstawiano społeczeństwu musiał być spójny. Do realizacji tego celu nie wystarczały odgórne instrukcje i wyznaczanie zadań dla poszczególnych mediów - musiał istnieć, z punktu widzenia władz PRL, urząd pilnujący, czy te zalecenia są realizowane.

Dyrektor Bura Edukacji IPN, doktor Andrzej Zawistowski podkreśla, że cenzura nie dość, że blokowała informacje dotyczące sytuacji bieżącej, ale też dbała, by "odpowiednio" mówiono o ważnych wydarzeniach z przeszłości. Jako przykład, doktor Zawistowski podaje kwestię zbrodni katyńskiej. Dyrektor przypomina, że o tym wydarzeniu mówiono już oficjalnie w latach 70 i 80 ubiegłego wieku, ale tylko pod warunkiem, że datą zamordowania polskich jeńców był 1941 rok, a sprawcami mordu byli Niemcy.

Doktor Zawistowski podkreśla, że cenzura, która była ramieniem władz komunistycznych do kontroli społeczeństwa i informacji, przetrwała nie tylko PRL ale i PZPR, którą rozwiązano w styczniu 1990 roku. - Nawet w budżecie przygotowywanym przez rząd Tadeusza Mazowieckiego zostały zapisane środki na funkcjonowanie Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk - przypomina doktor Zawistowski i dodaje, że dopiero po interwencji posłów Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego Sejm podjął decyzję o likwidacji cenzury.

Od zwycięstwa Komitetów Obywatelskich Solidarności w wyborach 4 czerwca 1989 roku Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk w praktyce nie pełnił już swej funkcji, choć zatrudniał jeszcze 465 osób.

Cenzura obowiązywała we wszystkich krajach obozu socjalistycznego. W Polsce jej główna siedziba mieściła się w Warszawie, przy ulicy Mysiej.

Zobacz także: IPN o biegu ku pamięci żołnierzom wyklętym