Im mniejsza miejscowość, tym bliżsi sobie sąsiedzi

Według sondażu, wśród mieszkańców wsi szczególne miejsce zajmują rolnicy, dla których zdecydowanie duże znaczenie ma świadczenie sobie wzajemnie drobnych przysług na co dzień. Wyniki wskazują też, że pod pewnymi względami w małych miastach charakter sąsiedztwa jest bardziej zbliżony do stosunków sąsiedzkich, jakie utrzymują między sobą mieszkańcy wsi, niż do relacji typowych dla mieszkańców średnich i dużych miast.

Porównując tegoroczne wyniki z uzyskanymi w poprzednich latach, CBOS widzi tendencję zmiany treści sąsiedztwa - zmierzającą do umacniania się stosunków bardziej powierzchownych kosztem relacji bliższych.

Z sondażu wynika, że najczęściej występujący typ stosunków z sąsiadami to taki, który nazywa się w nim relacją "na dzień dobry" - ograniczającą się do wzajemnego pozdrawiania się, zagadywania o zdawkowe sprawy w trakcie przypadkowych spotkań. Ten typ stosunków określono mianem "sąsiedztwa konwencjonalnego" lub "ceremonialnego". Dla niemal dwóch piątych ankietowanych (38%) jedynie do tego ograniczają się kontakty z większością sąsiadów.

Trzy czwarte badanych (76%) deklaruje, że ma sąsiadów, z którymi wzajemnie świadczy sobie drobne przysługi (popilnowanie dziecka, pożyczenie czegoś itp.). Ten rodzaj sąsiedztwa określono jako "świadczeniowe". Dotyczy ono według CBOS najczęściej (80% tej grupy badanych, czyli 61% ogółu) jedynie kilku sąsiadów, zapewne najbliższych. Z większością sąsiadów w tego rodzaju relacje wchodzi 7% ogółu.

Stosunki towarzyskie, przejawiające się w bywaniu u siebie, np. na imieninach, uroczystościach rodzinnych, utrzymuje z sąsiadami jedna trzecia respondentów (32%), co dotyczy zazwyczaj wyłącznie jednego lub kilku sąsiadów (86% tej grupy, tj. 28% ogółu), choć są i tacy (2% ogółu), którzy w tego rodzaju relacje wchodzą z większością sąsiadów.

Stosunki towarzyskie z co najmniej kilkoma sąsiadami utrzymuje ponad dwie piąte mieszkańców wsi, co trzeci mieszkaniec małego miasta i od jednej piątej do ponad jednej czwartej mieszkańców większych miast. CBOS odnotowuje, że brak jest wyraźnego związku między takimi relacjami sąsiedzkimi a wykształceniem i wiekiem.

W zakresie sąsiedztwa "świadczeniowego", stosunki w małych miastach są szczególnie zbliżone do stosunków panujących na wsi, a różnią się od tychże w miastach większych. W tego typu relacje wchodzi ponad cztery piąte mieszkańców wsi i małych miast oraz nieco ponad dwie trzecie mieszkańców miast średnich i dużych, a także wielkich aglomeracji.

Według CBOS, tego rodzaju relacje sąsiedzkie są szczególnie rozpowszechnione wśród rolników - aż 91% z nich twierdzi, że ma przynajmniej kilku sąsiadów, z którymi wzajemnie świadczy sobie drobne przysługi, w tym co czwarty (26%) może tak powiedzieć o większości swych sąsiadów. Stosunkowo najrzadziej w takie relacje z sąsiadami wchodzą pracujący na własny rachunek (63%) oraz członkowie kadry kierowniczej i inteligencji (68%). Sąsiedztwo "konwencjonalne" ma na wsi niemal taki sam zakres jak w miastach. Co czwarty rolnik deklaruje, że nie ma sąsiadów, z którymi kontakt ograniczałby się tylko do takiej zdawkowej, konwencjonalnej formy.

Sondaż stwierdza, że w ciągu minionych trzynastu lat nie nastąpiły zmiany w zakresie sąsiedztwa świadczeniowego. Natomiast zmieniła się liczba osób mających bliskie kontakty z sąsiadami, przejawiające się w utrzymywaniu stosunków towarzyskich. O ile w 1995 roku 41% badanych utrzymywało stosunki towarzyskie przynajmniej z kilkoma sąsiadami, o tyle obecnie robi tak jedna trzecia (32%) ankietowanych.

6% badanych przyznaje, że ma takich sąsiadów, którzy wdają się w kłótnie, konflikty. We wszystkich trzech badaniach (w latach 1995, 2000 i 2008) wynik był niemal taki sam. Zdaniem autorów sondażu może to świadczyć o zbyt wyidealizowanym stanie współżycia sąsiedzkiego.

Sondaż CBOS zrealizowało w dniach 11-14 kwietnia na liczącej 1101 osób reprezentatywnej próbie losowej dorosłych mieszkańców Polski.