"Chrystus zmartwychwstał". Jak zrozumieć fundament prawdy [OPINIA]

Tekst powstał w ramach projektu WP Opinie. Przedstawiamy w nim zróżnicowane spojrzenia komentatorów i liderów opinii publicznej na kluczowe sprawy społeczne i polityczne.

"Chrystus zmartwychwstał" - wołają dzisiaj we wszystkich niemal językach świata chrześcijanie. "Prawdziwie zmartwychwstał" - odpowiadają. Te słowa niosą się dzisiaj przez wszystkie kontynenty. Wyjątkowo w tym roku nie ma różnicy obrządku czy wyznania, bo chrześcijanie Wschodu i Zachodu świętują razem, w tym samym dniu, i w tych samych dniach czuwali w nocy, by oznajmić w radosnym pochodzie, że Pan żyje, że jest silniejszy od śmierci, że zmartwychwstał. To kluczowe święto w roku liturgicznym, bo bez prawdy, którą ono uobecnia nie ma chrześcijaństwa. "… jeżeli Chrystus nie zmartwychwstał, daremna jest wasza wiara i aż dotąd pozostajecie w swoich grzechach" - głosi św. Paweł (1 Kor 15, 17).

Ale ten sam Paweł w tym samym Pierwszym Liście do Koryntian przypomina, by tej niezwykłej prawdy nie traktować zbyt materialistycznie, empirycznie, by wielkich prawd wiary nie sprowadzać do języka czy obrazowania, które właściwe było tamtym czasom.

"Lecz powie ktoś: A jak zmartwychwstają umarli? W jakim ukazują się ciele? O, niemądry! Przecież to, co siejesz, nie ożyje, jeżeli wprzód nie obumrze. To, co zasiewasz, nie jest od razu ciałem, którym ma się stać potem, lecz zwykłym ziarnem, na przykład pszenicznym lub jakimś innym. Bóg zaś takie daje mu ciało, jakie zechciał; każdemu z nasion właściwe. Nie wszystkie ciała są takie same: inne są ciała ludzi, inne zwierząt, inne wreszcie ptaków i ryb Są ciała niebieskie i ziemskie, lecz inne jest piękno ciał niebieskich, inne - ziemskich. Inny jest blask słońca, a inny - księżyca i gwiazd. Jedna gwiazda różni się jasnością od drugiej. Podobnie rzecz się ma ze zmartwychwstaniem. Zasiewa się zniszczalne - powstaje zaś niezniszczalne; sieje się niechwalebne - powstaje chwalebne; sieje się słabe - powstaje mocne; zasiewa się ciało zmysłowe - powstaje ciało duchowe. Jeżeli jest ciało ziemskie, powstanie też ciało niebieskie" (1 Kor 15, 35-44) - wskazywał.

Co oznaczają te słowa? Trudno nie dostrzec, że święty Paweł przypomina nam, by nie traktować zmartwychwstania jako faktu tylko historycznego, empirycznego, by nie widzieć w nim wskrzeszenia, a w Zmartwychwstałym takiego samego, którego doświadczyli Apostołowie w czasie Jego pobytu na ziemi.

Ewangelie - a będą one przypominane w nadchodzących dniach - też to uświadamiają. Jeśli pominąć pojawiających się aniołów, młodzieńców, a zostawić twarde empiryczne fakty, do jakich przyzwyczaja nas nasze życie, to zostanie nam pusty grób i wydarzenia, które są dla tych, którzy ich doświadczają niewyrażalne i niepojmowalne. Kobiety słyszą o tym, że "nie ma Go tu", Maria Magdalena spotyka człowieka, którego uważa za ogrodnika, i dopiero gdy zwróci się on do niej po imieniu, rozpozna w nim Nauczyciela. Uczniowie w drodze do Emaus rozmawiają z Nim dłuższy czas, ale Go nie rozpoznają, i dopiero w znaku łamania chleba (jak pierwsi chrześcijanie określali Eucharystię) rozpoznaję Jezusa, który zresztą znika im sprzed oczu. Apostołowie też wcale nie są skorzy do uwierzenia. Tomasz jest tylko jednym z przykładów… Trudno się im zresztą dziwić, bo to byli twardzi mężczyźni, którzy wiedzieli, że jak ktoś umiera na krzyżu, to raczej potem nie żyje.

Dlatego gdy uczciwie czyta się Ewangelie, trudno uciec od wrażenia, że ich autorzy chcą nam przekazać, że to wszystko nie było takie proste, że to nie były zwyczajne spotkania - takie, jakich doświadczamy, gdy spotykamy sąsiada wracającego z porannego nabożeństwa, ale nie było to także dosłowne cudowne mistyczne doświadczenie, które wszystko od razu wyjaśniało. Apostołowie weszli w długi proces odkrywania prawdy, co oznacza pusty grób, jak rozumieć wydarzenia, w którym doświadczali, jak rozumieć spotkania, które odczytywali i których doświadczali jako spotkania z Jezusem.

W tym procesie, co także jest nieustannie powtarzane, towarzyszyły im Pisma, czyli Stary Testament. To w nim szukali języka, obrazów, symboliki i teologii, która mogłaby im wyjaśnić, co się stało. Być może - tak twierdzą niektórzy z teologów - istotą prymatu Apostoła Piotra, jego autorytetu, było to, że on jako pierwszy znalazł język i teologię, by wyrazić to, co im wszystkim się przytrafiło…

Kobiety - o czym mowa w Ewangeliach - pierwsze odnalazły Żyjącego, ale autorytet apostolski polega na tym, że to Apostołowie znaleźli Słowo, by je zrozumieć. I nie wynika to z ich pierwszeństwa, ale z tego, że oni mieli ku temu narzędzia, bo to mężczyźni mieli obowiązek religijny studiowania Pism.

Dlaczego warto o tym przypominać w Wielkanoc? Bo to przypomina, że w tamtych czasach także przenikały się wiara i niewiara, że tamci ludzie nie byli radykalnie od nas różni, że oni także mieli trudność ze zrozumieniem pewnych kwestii, że przed nimi także stał trud odkrywania sensu w bezsensownej śmierci i zrozumienia tego, co niepojmowalne mieszają się ze sobą. Tamta historia jest taka jak nasze życie: pełna wątpliwości, niezrozumienia, szukania. Ona jest wyrażona w innych obrazach, ale jest dokładnie taka sama. Język przenośni, metafor, którym jest wyrażona, nie powinien nam przesłaniać tego podstawowego faktu.

Ale to także jest przesłanie dla nas, na dzisiaj. Zmartwychwstanie - jego radość, jego sens, które są istotą chrześcijaństwa - może się dokonywać dzisiaj… Odkrywanie, a może nadawanie sensów cierpieniu, śmierci, spotkanie i doświadczanie żyjącego Boga w codzienności, w innych - to jest to, co także dzisiaj jest możliwe. Wspólnota, spotkanie, Słowo są drogą ku doświadczeniu Zmartwychwstałego! Innej nie ma i nigdy nie było. Jest to także przypomnienie, że wiara i niewiara potrzebują siebie wzajemnie. A także, że rozum jest nam potrzebny również po to, by lepiej i głębiej zrozumieć nadzieję zmartwychwstania. Nadzieję na to, że miłość jest silniejsza niż śmierć. I że śmierć nie ma ostatniego słowa.

Dla Wirtualnej Polski Tomasz Terlikowski

Tomasz P. Terlikowski, doktor filozofii, publicysta RMF FM, felietonista "Plusa Minusa", autor podcastu "Wciąż tak myślę". Autor kilkudziesięciu książek, w tym "Wygasanie. Zmierzch mojego Kościoła", "To ja Judasz. Biografia Apostoła", "Arcybiskup. Kim jest Marek Jędraszewski".