Arcydzieło w trzy lata. Zamek w Grodźcu Śląskim ma aż 9 tysięcy eksponatów

Zamek w Grodźcu Śląskim to zabytkowy obiekt położony w gminie Jasienica (powiat bielski). Podróżujący drogą ekspresową S52 z okien samochodów doskonale widzą piękną budowlę, która góruje nad okolicą. Teraz to ozdoba wsi, ale jeszcze nie tak dawno jej wygląd pozostawiał wiele do życzenia. Zainteresował się nim przedsiębiorca Michał Bożek i Fundacja Ustronianka. To ona złożyła wniosek o unijne fundusze na wsparcie prac remontowych.

Na projekt "Rewitalizacja Zamku w Grodźcu Śl. wraz adaptacją na cele kulturalne" uzyskano 6 125 247,31 zł z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (łączna wartość projektu to 7 498 948,39 zł). Celem była rewitalizacja Zamku w Grodźcu i stworzenie w nim muzeum, w którym udostępnione będą zbiory obecnego właściciela obiektu. Są to m.in. zbiory kartograficzne, obrazy lokalnych malarzy, wyroby i naczynia cynowe, miedziane i porcelanowe czy szkła śląskie.

Bez środków unijnych nie udałoby się przeprowadzić tak kompleksowych prac rewitalizacyjnych obiektu. Środki pomogły nie tylko w rewitalizacji zamku, ale i wykonaniu nowych instalacji, przez co obiekt mógł zostać udostępniony zwiedzającym - powiedział Wirtualnej Polsce kustosz Zespołu Zamkowo-Parkowego w Grodźcu Śląskim, Jacek Proszyk.

Grodziecki zamek to budynek murowany z kamienia i cegły. Sklepienia kamienne i ceglane. Stropy na wyższych kondygnacjach drewniane. Główna bryła budynku jest pięciokondygnacyjna i posiada formę charakterystyczną dla obronnych dworów z okresu średniowiecza. Otoczona jest prostokątnymi wieżami. Całość frontowej fasady powyżej akcentują dwie wieże w części parteru połączone kamiennym portalem i pokryte czterospadowym dachem. Budynek posiada 3 kręte klatki schodowe o stopniach zabiegowych zlokalizowane w wieżach.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Prace remontowe trwały od 2020 roku. Obiekt dla turystów otwarto w styczniu tego roku. Stworzono tam wystawy stałe poświęcone św. Melchiorowi Grodzieckiemu, słynnemu kartografowi Wacławowi Grodzieckiemu czy genialnemu konstruktorowi Józefowi Bożkowi. Turyści mają co podziwiać w zamku.

- Eksponaty zbierałem blisko pół wieku. Jest ich około 9 tysięcy, na razie można zobaczyć część z nich, około 3 tysiące przedmiotów. Można powiedzieć, że prace przy rewitalizacji zamku zabrały mi prawie 20 lat życia. To nie był łatwy zabieg. Trzeba było podpisać aż 25 aktów notarialnych - mówił podczas otwarcia właściciel zamku, Michał Bożek.

Przedmiotem projektu była rewitalizacja obiektu na cele wystawienniczo-dydaktyczne wraz ze zmianą sposobu użytkowania wybranych pomieszczeń. Do tego środki przeznaczono na przebudowę wewnętrznej infrastruktury technicznej, remont murów oporowych tarasu i utwardzonego placu do zawracania. Dzięki tej realizacji powstało nowe i ważne na mapie kulturowej Śląska Cieszyńskiego miejsce.

- Ekspozycja w zamku jest niezwykle bogata i różnorodna. Zwiedzający poznają sale rycerską, myśliwską, zbrojownię, kuchnię zamkową, reprezentacyjne pokoje, izby mieszkalne, tak damskie, jak i męskie. Ciekawie prezentują się piwnice zamkowe po generalnej renowacji - dodał kustosz zamku dr Jacek Proszyk.

Często obiekt mylony jest przez turystów z zamkiem Grodziec na Dolnym Śląsku. W tej sprawie zaraz po otwarciu zamku wystosowano nawet specjalny apel. "Szanowni Zwiedzający, czasami dochodzi do pomyłek. Przyjeżdżacie, mając nadzieję na zwiedzanie z przewodnikiem bez konieczności rezerwacji i potem problem, bo… rozmawialiście z osobą z Zamek Grodziec, który tak samo ma na imię. Proszę zwracajcie uwagę na to, do którego Grodźca się dodzwaniacie" - czytamy.

- Jesteśmy zaskoczeni wielką frekwencją, jak na obiekt na wsi, leżący na uboczu między Bielskiem-Białą a Cieszynem, gdzie nie ma uczęszczanych tras turystycznych. Przez pół roku odwiedziło nas prawie 8 tysięcy turystów - powiedział nam kustosz zamku.

Podczas prac remontowych okazało się, że zamek jest starszy niż pierwotnie zakładano. Datowano, że powstał on w 1580 roku. Po przeprowadzeniu badań architektonicznych i archeologicznych ustalono, że już w XII-XIII wieku istniała w miejscu zamku drewniana osada. Świadczą o tym belki drewniane znalezione w murach piwnicy. Zbadano, że pochodzą one z okresu między 1150 a 1270 rokiem. Pierwszy murowany obiekt to najprawdopodobniej wieża mieszkalno-obronna, której powstanie datuje się na XIV wiek. Historycy wskazują, że związane było to z rozbudową obronnej infrastruktury Księstwa Cieszyńskiego przez księcia Przemysława Noszaka.

Grodzieccy rozbudowali istniejący murowany obiekt w latach 1552-64, a świadczą o tym badania dendrologiczne nadproży i progów dębowych w piwnicy. Rozbudowę zamku należy przypisać Maciejowi Grodzieckiemu. Ciekawostką jest też znalezienie w obrębie zamku, pod warstwą średniowieczną, ceramiki prehistorycznej przypisywanej na okres kultury halsztackiej.

Warto dodać, że zamek w Grodźcu jest pod pewnym względem wyjątkowy. Jego kustosz wspomina, że zawsze miał właścicieli, nigdy nie był zrujnowany czy zniszczony i posiadał dobry dach. Dlatego jest jednym z nielicznych polskich zamków, które mają zachowaną pierwotną tkankę architektoniczną. Kilkukrotnie był za to przebudowywany.

W czasie II wojny światowej mieściła się tam kwatera Wehrmachtu i szpital polowy, a po wojnie Instytut Zootechniki Polskiej Akademii Nauk. Od 2004 roku jego właścicielem jest ustroński przedsiębiorca Michał Bożek. Do niego należy także rozległy park. Dodajmy, że tuż obok zamku znajdują się historyczne ruiny kościoła św. Bartłomieja.