AIDS - choroba globalna
Choć obecnie najwięcej słyszy się o ptasiej grypie czy SARS, dotychczasowa liczba śmiertelnych ofiar tych
ostro przebiegających chorób jest wiele tysięcy razy niższa w
porównaniu z rozwijającą się powoli i podstępnie AIDS. Jest to
choroba globalna. Z najnowszego raportu ONZ wynika, że bardzo
szybko szerzy się ostatnio w Rosji, na Ukrainie i w Estonii.
"AIDS" to skrót od "Acquired Immunodeficiency Syndrome", czyli zespół nabytego niedoboru odporności. Chorobę wywołuje wirus HIV (Human Immunodeficiency Virus). Jest retrowirusem -informacja zawarta w RNA wirusa zostaje przepisana na kopię DNA, wbudowaną następnie do DNA komórki gospodarza.
Nosiciel wirusa może być nieświadomy zagrożenia i przekazywać wirusa na przykład swoim partnerom seksualnym. Zakażenie HIV nie jest równoznaczne z wystąpieniem AIDS - zanim wystąpią objawy, może upłynąć wiele lat. Obecność przeciwciał przeciwko wirusowi HIV mogą wykryć odpowiednie testy krwi - zależnie od ich rodzaju - po dwóch tygodniach lub dopiero trzech miesiącach od momentu zakażenia.
Niestety, zanim pojawią się przeciwciała, wirus jest już obecny w organizmie i możliwe są kolejne zakażenia (jest to tzw. "okno serologiczne"). Metodami laboratoryjnymi nie da się określić dokładnego momentu zakażenia w przeszłości. Przebieg jest zbyt różny u różnych ludzi. Pozostaje - jak w innych chorobach zakaźnych - badanie kontaktów zakażonego.
Do zakażenia wirusem HIV może dojść trzema drogami: przez krew, przez kontakty seksualne i z matki będącej w ciąży na jej dziecko. Wirusem nie można się zarazić w trakcie pocałunku, podania ręki czy używania osobistych przedmiotów (np. naczyń). Nie przenoszą go komary ani zwierzęta domowe.
Analiza sondaży wskazuje, że w ciągu ostatnich 10 lat poziom ignorancji na temat zakażenia HIV nie zmalał, lecz wzrósł. Część ankietowanych błędnie uważa, że można się zarazić HIV, używając tych samych naczyń, poprzez ukąszenie komara czy korzystanie z publicznych toalet.
Ponieważ HIV atakuje układ immunologiczny - konkretnie limfocyty T, chory z rozwiniętym AIDS staje się bezbronny nawet wobec zwykle nieszkodliwych bakterii, grzybów czy pierwotniaków. To właśnie zwiększona liczba zachorowań na rzadkie (pneumocystozowe) zapalenie płuc ujawniła pojawienie się nieznanego wcześniej AIDS w USA (w latach 80. XX wieku).
Profilaktyka AIDS to przede wszystkim unikanie ryzykownych kontaktów seksualnych. Według Kościoła katolickiego, najlepszym środkiem profilaktycznym jest wierność. Prezerwatywy zmniejszają ryzyko, ale go nie eliminują, a ich stosowanie może dawać złudne poczucie bezpieczeństwa. W przypadku narkomanów niebezpieczne jest wielokrotne używanie igieł i strzykawek i wymienianie się nimi. Krew do transfuzji musi być testowana na obecność wirusa. Nieprawidłowości związane z przetaczaniem krwi doprowadziły do licznych zakażeń, m.in. we Francji, Rumunii i Chinach.
Dostępne leki są bardzo drogie i nie leczą choroby, chociaż przedłużają życie. Wciąż nie opracowano skutecznej szczepionki, a walka z AIDS opiera się głównie na unikaniu nowych zakażeń.
Pierwszy przypadek zakażenia HIV w Polsce wykryto w 1985 roku. Obecnie co roku odnotowuje się 550-600 nowych zakażeń. Według danych Krajowego Centrum do spraw AIDS, w Polsce do końca grudnia 2003 roku odnotowano 8491 zakażeń wirusem HIV, z tego co najmniej 4.972 miało związek z używaniem narkotyków. Jak dotąd 1366 osób zachorowało na AIDS, a 665 zmarło.
Szacuje się, że liczba osób żyjących z HIV sięga w Polsce 15-20 tysięcy. Ponad połowa zakażonych jest w wieku od 20 do 29 lat, 10 proc. to ludzie poniżej 20 roku życia; ponad 20 proc. to kobiety. Na świecie żyje obecnie ponad 40 mln osób zakażonych wirusem HIV - w 2003 r. zmarło 3 mln chorych, a przybyło 5 mln nosicieli; zakażonych HIV szybko przybywa w regionie Europy Wschodniej i Azji Centralnej - wynika z danych ONZ i WHO.
Ponad 2,5 mln z około 40 mln chorych i zakażonych stanowią dzieci przed 15. rokiem życia. W roku 2003 najwięcej zakażonych HIV przybyło w Afryce na południe od Sahary - powyżej 3 milionów, a na AIDS zmarło tam około 2,3 miliona chorych. Codziennie zakaża się HIV 14 tys. osób - 95 procent z nich w krajach nisko rozwiniętych.
W Polsce sytuacja ustabilizowała się (około 0,07 procent zakażonych HIV), ale za naszą wschodnią granicą wskaźnik zakażeń jest bardzo wysoki. Na Ukrainie to aż 1 proc. społeczeństwa, w Rosji 1,2-1,5 proc., podobnie na Białorusi.
ONZ dąży do zahamowania i odwrócenia epidemii AIDS do roku 2015. Od roku 1988 dzień 1 grudnia z inicjatywy Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) obchodzony jest jako Światowy Dzień AIDS. WHO prowadzi kampanię "3 do 5" - jej celem jest leczenie trzech milionów ludzi w krajach rozwijających się do końca 2005 roku.
W Polsce działa między innymi Krajowe Centrum ds. AIDS, którego Ogólnopolski Telefon Zaufania ma numer (0-22) 692-82-26. Anonimowe i bezpłatne testy na HIV można wykonać w poradniach w większych miastach.