85 lat autonomii Śląska
Uroczystą mszą św. w katowickiej Archikatedrze Chrystusa Króla upamiętnili 85. rocznicę ustanowienia autonomii Śląska działacze i sympatycy Ruchu Autonomii Śląska (RAŚ). Modlili się w intencji pomyślności regionu i jego mieszkańców.
15 lipca 1920 r. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej przyjął ustawę konstytucyjną, ustanawiającą autonomię Śląska. Region miał odtąd szerokie uprawnienia - odrębny Sejm i Skarb. Z kompetencji Sejmu Śląskiego były wyłączne jedynie wojskowość, polityka zagraniczna i cła. Około 10% dochodów Skarbu Śląskiego przekazywano do Warszawy na potrzeby ogólnokrajowe.
"Autonomia województwa śląskiego, której kres położyły dwa totalitaryzmy, zasługuje na przypomnienie, zwłaszcza dziś, gdy w dobie globalizacji i integracji Europy człowiek coraz silniej odczuwa potrzebę zakorzenienia we wspólnotach lokalnych i regionalnych, a więc takich, które dają poczucie, że jest u siebie" - powiedział przewodniczący RAŚ, historyk z Uniwersytetu Śląskiego Jerzy Gorzelik.
Z dobrodziejstw autonomii korzystają dziś mieszkańcy wielu regionów Zachodu. Autonomia pomaga im godnie zmierzyć się z wyzwaniami współczesności, przed którymi staje również Śląsk - dodał.
Decyzja o przyznaniu Śląskowi szerokiej swobody zapadła w wyjątkowym okresie historycznym - przypomina Gorzelik. Po klęsce państw centralnych o przyszłości Górnego Śląska miał zdecydować plebiscyt, wyznaczony na 1921 rok.
Górnoślązacy rozczarowani polityką Niemiec
Górnoślązacy, rozczarowani polityką państwa niemieckiego wobec regionu, ponoszący ogromne konsekwencje zaangażowania Niemiec w działania wojenne, mieli odpowiedzieć na pytanie, czy swą przyszłość widzą w Niemczech, czy w Polsce. Dla Rzeczypospolitej otwierała się szansa na pozyskanie uprzemysłowionego terenu, którego związki z Polską zostały zerwane w XIV wieku, wyjaśnia historyk. Polscy politycy zdawali sobie sprawę z przywiązania Górnoślązaków do swojej ziemi. Wiedzieli, że ich zaufanie zdobyć można jedynie gwarantując im poczucie gospodarza u siebie (...) Gwarancją tą miała być autonomia - wyjaśnił szef RAŚ.
Ruch Autonomii Śląska powstał w 1990 roku. Głównym celem organizacji jest utworzenie dwóch autonomicznych regionów - dolno- i górnośląskiego. Członkowie organizacji są przekonani, że przyczyni się to do poprawy warunków życia i wzrostu świadomości narodowej oraz regionalnej Ślązaków. Członkowie RAŚ zapewniają, że nie identyfikują się z żadną ogólnopolską siłą polityczną.
Ruch Autonomii Śląska nie domaga się odłączenia od Polski
Działacze organizacji podkreślają, że nigdy nie domagali się odłączenia Śląska od Polski, chcą jedynie przyznania temu regionowi szerokiej autonomii politycznej. "Autonomizacja Śląska - piszą na swojej stronie internetowej - powinna odbywać się w ramach szerszej reformy państwa, polegającej na przekształceniu Polski w państwo regionalne, a w dalszej perspektywie federalne".
Od 1996 roku grupa działaczy RAŚ próbowała zarejestrować stowarzyszenie o nazwie Związek Ludności Narodowości Śląskiej (ZLNŚ). Sąd Najwyższy odrzucił ostatecznie kasację wniesioną przez członków-założycieli, uznając, że narodowość śląska nie istnieje. Pod koniec 2001 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu orzekł, że polskie sądy nie złamały prawa, odmawiając rejestracji Związku.
Gdyby stało się inaczej, Związkowi przysługiwałyby przywileje wyborcze. Aby zdobyć mandat posła, przedstawiciele mniejszości narodowych nie muszą bowiem przekroczyć 5-procentowego progu wyborczego w skali kraju, a tylko w okręgu.
Członkowie-założyciele deklarują, że zdobycie takich uprawnień nie jest ich celem, a za swoje najważniejsze zadanie uznają dążenie do uzyskania przez Śląsk autonomii. Teraz próbują na nowo zarejestrować ZLNŚ ze zmienionym statutem stowarzyszenia.
W ostatnim spisie powszechnym narodowość śląską zadeklarowało 173 tys. osób. Dlatego założyciele ZLNŚ są rozżaleni, że Ślązacy nie znaleźli się na liście mniejszości w przyjętej niedawno ustawie o mniejszościach narodowych i etnicznych.