61. rocznica likwidacji familijnego obozu żydowskiego w Auschwitz-Birkenau

Famillienlager Theresienstadt lub Familienlager BIIb w Birkenau zlikwidowano podczas dwóch nocy, z 10 na 11 lipca i z 11 na 12 lipca 1944 roku. Pierwszej nocy Niemcy zagazowali około 3 tysięcy dzieci i kobiet, a następnej - 4 tysiące kobiet i mężczyzn.

Obóz familijny, utworzony dla Żydów z getta w Teresienstadt, powstał we wrześniu 1943 roku. Pierwszy transport, liczący 5006 dzieci, kobiet i mężczyzn, Niemcy umieścili w nim 8 września 1943 roku.

Żydzi z getta w Terezinie, początkowo skazani na zagładę, byli przez władze Auschwitz wykorzystywani propagandowo, między innymi by podtrzymać fikcję, że przywożeni do obozu Żydzi nie są poddawani eksterminacji. W obozie familijnym Żydzi nosili cywilne ubrania, mogli pisać listy i otrzymywać paczki. Funkcjonowała szkoła dla dzieci i przedszkole. Część z nich Niemcy zatrudniali przy różnych pracach.

Historyk Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau Irena Strzelecka podaje, że Familienlager Theresienstadt zlikwidowany został w dwóch etapach - w marcu i lipcu 1944 roku.

W nocy z 8 na 9 marca 1944 roku pod pozorem przeniesienia do obozu pracy w Heydebreck (Kędzierzyn) wywieziono do krematoriów II i III i zabito w komorach gazowych 3791 dzieci, kobiet i mężczyzn. Już po ich śmierci nadeszły do zamieszkałych w różnych krajach rodzin kartki pocztowe, które musieli napisać na początku marca i pod pretekstem, że muszą przejść przez cenzurę w Berlinie - opatrzyć datą 25-27 marca - napisała Irena Strzelecka w książce "Auschwitz 1940-1945".

Spośród przeznaczonych na zagładę w marcu lekarz SS Josef Mengele polecił wycofać 70 bliźniąt potrzebnych mu do doświadczeń.

Z początkiem lipca 1944 roku Niemcy przeprowadzili selekcję w obozie familijnym. Zadecydowali, że 2 tysiące kobiet i 1 tysiąc mężczyzn zostanie przeniesionych do innych obozów. W Familienlager pozostało około 7 tysięcy osób. Naziści zgładzili ich nocami z 10 na 11 i 11 na 12 lipca. Baraki po obozie familijnym wykorzystywano później między innymi jako magazyny rzeczy zagrabionych Żydom.

Terezin (podczas okupacji - Theresienstadt) jest niewielkim miastem w Republice Czeskiej. Podczas II wojny światowej, po powstaniu tak zwanego Protektoratu Czech i Moraw, tamtejsza twierdza stała się ośrodkiem represji. W części zwanej Małą Twierdzą powstało więzienie praskiego gestapo. W głównej twierdzy w listopadzie 1941 roku utworzono getto - obóz koncentracyjny dla Żydów.

Od powstania getta do jego wyzwolenia 20 kwietnia 1945 roku do Terezina deportowano ponad 140 tysięcy Żydów z terenów Czech, Niemiec, Austrii, Holandii, Danii, Słowacji i Węgier. W wyniku przepełnienia i katastrofalnych warunków sanitarnych w getcie zmarło ponad 33 tysięcy osób.

W 1943 roku z Terezina wywieziono ponad 87 tysięcy więźniów, którzy trafili do obozów zagłady na Wschodzie. Do KL Auschwitz wywieziono około 46 tysięcy Żydów: około 20 tysięcy do obozu familijnego na terenie KL Birkenau i około 26 tysięcy do innych części Auschwitz lub wprost do komór gazowych Birkenau. Ogółem wojnę przeżyło niespełna 4 tysiące Żydów więzionych w Terezinie.

Obóz Auschwitz powstał w 1940 roku. KL Auschwitz II - Birkenau, powstał dwa lata później. Stał się przede wszystkim miejscem masowej zagłady Żydów. W ramach kompleksu Auschwitz funkcjonowała także sieć podobozów. Do obozu hitlerowcy deportowali co najmniej 1,3 miliona osób. Zgładzili co najmniej 1,1 miliona ludzi, głównie polskich i europejskich Żydów, Polaków, Romów i jeńców sowieckich.