34. rocznica interwencji w Czechosłowacji
W środę mija 34. rocznica brutalnej interwencji wojsk państw Układu Warszawskiego w Czechosłowacji. Wojskowa akcja, w której brała udział także polska armia była reakcją na tzw. praską wiosnę, czyli próbę reformy systemu komunistycznego i uzyskania przez Czechów i Słowaków większej niezależności państwowej od Moskwy.
Przedstawiciele ambasad Czech i Słowacji złożyli w środę kwiaty na warszawskim stadionie X-lecia, w miejscu gdzie 24 lata temu Ryszard Siwiec dokonał samospalenia, protestując w ten sposób przeciwko interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji.
W nocy z 20 na 21 sierpnia 200 tys. żołnierzy wojsk Bułgarii, NRD, Polski, Węgier i ZSRR wkroczyło do Czechosłowacji. Liczebność oddziałów po kilku tygodniach wzrosła do około 700 tys. Wskutek interwencji zginęło wówczas około 200 osób.
Oficjalnie wkroczenie wojsk "sojuszniczych" nastąpiło na prośbę władz Czechosłowacji, jednak kierownictwo rządu na czele z premierem Aleksdandrem Dubczekiem zostało przewiezione do Moskwy i tam, 26 sierpnia, podpisało tzw. protokół moskiewski, który sankcjonował obecność wojsk "sojuszniczych" na terenie Czechosłowacji.
Uznano też za nielegalny odbyty w konspiracji XIV Zjazd Komunistycznej Partii Czech, na którym zaplanowano zmiany polityczne i gospodarcze w kraju oraz rehabilitację skazanych w procesach politycznych. Po powrocie do kraju Dubczek musiał realizować politykę Moskwy, co spotkało się z licznymi protestami, łącznie z tragicznym samospaleniem Jana Palacha w styczniu 1969 roku.
Interwencję wojsk Układu Warszawskiego w sierpniu 1968 roku uzasadniano "doktryną Breżniewa", zgodnie z którą suwerenność poszczególnych państw socjalistycznych nie może być przeciwstawna interesom międzynarodowego socjalizmu. Miała ona negatywne reperkusje dla samego Paktu. Rumunia zdystansowała się od interwencji i nie wzięła w niej udziału. Albania wystąpiła z Układu Warszawskiego, a pozycja ZSRR uległa na tyle osłabieniu, że powołano Komitet Ministrów Obrony. Krok ten formalnie miał oznaczać, że decyzji nie podejmują wyłącznie Rosjanie.
Początkiem praskiej wiosny był wybór Aleksandra Dubczeka na stanowisko I sekretarza Komunistycznej Partii Czechosłowacji 5 stycznia 1968 roku. Zgromadził on wokół siebie grono partyjnych reformatorów i przeforsował program zmian politycznych i gospodarczych, zwany "polityką otwartych drzwi". Reformy określano jako "socjalizm z ludzką twarzą". Obiecano rozszerzenie swobód obywatelskich i politycznych. Zapowiedziano też reformy gospodarcze, rehabilitację skazanych w procesach politycznych w latach 1949-1954 i ukaranie ich organizatorów oraz zniesienie cenzury. W czerwcu 1968 r. ukazał się manifest poddający ostrej krytyce rządy komunistów.
Wydarzenia w Czechosłowacji zaniepokoiły rządy państw członkowskich Układu Warszawskiego. W lipcu odbyło się posiedzenie Układu Warszawskiego w Warszawie, na którym zarzucono Dubczekowi tolerowanie kontrrewolucji i w drodze bezpośrednich nacisków usiłowano wymusić przywrócenie porządku siłami wewnętrznymi. Zorganizowano szereg narad przywódców partii komunistycznych, a po ostatniej z nich w Czernej nad Cisą doszło do interwencji.
W marcu 1969 roku władze radzieckie doprowadziły do zmiany na stanowisku I sekretarza KPCz. Dubczeka zastąpił Gustaw Husak i przystąpił do "normalizacji", czyli do zniesienia dotychczasowych reform.
W 1989 roku, po upadku rządów komunistycznych, Aleksander Dubczek powrócił do życia politycznego i został przewodniczącym czechosłowackiego parlamentu. (miz)