20 lat polskiej transplantologii serca

Tego dnia wiele rzeczy wydarzyło się dla nas - lekarzy w Polsce - po raz pierwszy. Nie mieliśmy doświadczenia w robieniu takich operacji, wydawały nam się bardzo trudne i skomplikowane - powiedział Religa.

Przede wszystkim, jak podkreślił, miało miejsce przełamanie pewnej bariery moralnej. Po raz pierwszy pobraliśmy bijące jeszcze serce - wbrew dużemu oporowi ze strony środowiska lekarskiego. Wprawdzie wcześniej przeprowadzano w Polsce przeszczepy nerek, ale organy pobierano wyłącznie od osób, których serce przestało już pracować. Uważano bowiem, że człowiek, którego serce bije, jest wciąż żywy - tłumaczy Religa.

Wtedy - w listopadzie 1985 r. - zebrała się więc pierwsza w Polsce komisja, która miała orzec tzw. śmierć mózgu. Pierwszy raz powołano się w naszym kraju na ten termin medyczny jako podstawy do uznania śmierci człowieka - wspomina chirurg.

Opory natury moralnej trzeba było przełamać także wśród pacjentów. Religa wciąż pamięta rozmowę z matką dawcy serca do tego przeszczepu. To było ogromne przeżycie - i dla mnie, i dla niej. Miała być w końcu pierwszą taką matką w Polsce - mówi profesor.

Co zmieniło się przez te dwadzieścia lat w polskiej transplantologii serca? Wszystko - odpowiada Religa - Wtedy zabieg ten przypominał wyłamywanie zamkniętych drzwi. Obecnie jest rutyną.

Pierwszy udany przeszczep serca na świecie przeprowadził w 1967 r. południowoafrykański kardiochirurg dr Christiaan Barnard. W Polsce w 1969 roku z wyzwaniem tym zmierzyli się chirurdzy z Łodzi Jan Moll oraz Antoni Dziatkowiak - jednak bez powodzenia. Udało się dopiero Relidze w 1985 r. Był to prawdziwy przełom w polskiej medycynie.

Od tych "pionierskich" czasów w transplantologii serca znacznie wzrosły szanse powodzenia operacji. Krytyczny okres, czyli pierwszy rok po operacji, przeżywa obecnie ok. 85% pacjentów. Najdłuższy czas przeżycia po przeszczepie serca to, jak na razie, 24 lata.

Do końca 1999 roku na całym świecie wykonano ponad 55 tys. transplantacji serca. W Polsce przeprowadza się obecnie ok. 100- 120 takich operacji rocznie. Podejmują się ich tylko cztery ośrodki: Klinika Chirurgii Serca i Naczyń Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, warszawski Szpital MSWiA, Instytut Kardiologii w Aninie oraz zabrzańskie Śląskie Centrum Chorób Serca.

Właśnie klinika w Zabrzu była - jak przypomina prof. Religa - miejscem jego największych sukcesów zawodowych. Tam 15 sierpnia 1985 r. przeprowadził pierwszą operację na sercu, a w kilka miesięcy później - udaną transplantację serca. Tam też z jego inicjatywy powstała w 1988 r. Pracownia Sztucznego Serca Śląskiej Akademii Medycznej.

Od 2001 r. prof. Religa był szefem Instytutu Kardiologii w podwarszawskim Aninie. 31 października 2005 r. został mianowany ministrem zdrowia w rządzie Kazimierza Marcinkiewicza.