Wiemy, kto otrzyma "Polskiego Nobla"

Wysokość nagrody, przyznanej w roku jubileuszu 20-lecia Fundacji po raz dwudziesty, wynosi 200 tys. zł. Uroczystość wręczenia nagród odbędzie się 7 grudnia 2011 r. na Zamku Królewskim w Warszawie.

Nagrody FNP - określane też "Polskimi Noblami" - uważa się za najpoważniejsze wyróżnienie naukowe w Polsce. Otrzymują je wybitni uczeni za osiągnięcia, "które przesuwając granice poznania, otwierają nowe perspektywy badawcze, wnoszą wybitny wkład w postęp cywilizacyjny i kulturowy naszego kraju oraz zapewniają mu znaczące miejsce w nauce światowej".

Tegorocznym laureatem w obszarze nauk humanistycznych i społecznych został prof. dr hab. Tomasz Giaro z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego - za interdyscyplinarną analizę kategorii prawdy w doktrynach prawa od antyku do współczesności, otwierającą nowe perspektywy rozumienia prawa jako jednego z fundamentów cywilizacji europejskiej.

Nagrodę przyniosła profesorowi Giaro praca pt. "Roemische Rechtswahrheiten. Ein Gedankenexperiment", dotycząca kryterium prawdy jako narzędzia kształtowania normy prawnej. - Laureat wykazuje, że we współczesnej dogmatyce prawa niecelowe jest poszukiwanie prawdy w jej rozumieniu przyjętym przez nauki empiryczne. Z drugiej strony zauważa, że prawoznawstwo - jako nauka o odmiennym statusie poznawczym - bez postulatu poszukiwania prawdy straciłaby sens - uznała Rada Fundacji.

W obszarze nauk o życiu i o Ziemi wyróżniono prof. dr hab. Jana Potempę z Wydziału Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Departamentu Zdrowia i Rehabilitacji Jamy Ustnej Szkoły Stomatologii Uniwersytetu w Louisville w USA "za scharakteryzowanie nowej rodziny proteinaz bakteryjnych oraz wykazanie ich roli w rozwoju chorób przyzębia".

Zapalenie tkanek przyzębia, czyli paradontoza to jedna z najczęściej występujących chorób zakaźnych. - Odkrycia profesora Potempy zmieniły podstawy myślenia o genezie zapalenia tkanek przyzębia. Wysoko oceniany jest również ich potencjał terapeutyczny - wyniki jego badań mogą prowadzić do opracowania bardziej skutecznych leków zwalczających paradontozę, a przez to - do obniżenia ryzyka rozwoju chorób serca i stawów - informuje fundacja.

Z kolei prof. dr hab. Macieja Lewensteina z Institut de Ciencies Fotoniques (ICFO) w Castelldefels i Institucio Catalana de Recerca i Estudis Avancats w Barcelonie doceniono w obszarze nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich za dokonania w obszarze optyki kwantowej i fizyki ultrazimnych gazów.

W opinii Rady Fundacji, prof. Lewenstein "wniósł wybitny wkład w rozwój tych dziedzin - jego teoretyczne prace nierzadko dotyczą przełomowych doświadczeń, takich jak pierwsza obserwacja ciemnych solitonów w kondensatach Bosego-Einsteina". W ostatniej dekadzie profesor skupił się na badaniach silnie skorelowanych ultrazimnych gazów kwantowych. Jego prace doprowadziły do doświadczalnej realizacji tzw. symulatorów kwantowych - pierwszych komputerów kwantowych do zastosowań specjalnych. Pozwalają one zrozumieć skomplikowaną kwantową fizykę układów wielu ciał i takie zjawiska, jak nadciekłość czy nadprzewodnictwo. Badania profesora Lewensteina dotyczą też interferometrii fal materii i jej możliwych zastosowań do precyzyjnego pomiaru czasu i częstości.

W dziedzinie nauk chemicznych i o materiałach Rada FNP wskazała prof. dr hab. Elżbietę Frąckowiak z Wydziału Technologii Chemicznej Politechniki Poznańskiej. Doceniono jej badania nad nowymi materiałami oraz kompozytami węglowymi i ich wykorzystanie do elektrochemicznego magazynowania i konwersji energii.

Prof. Frąckowiak pracuje z materiałami węglowymi (np. nanorurkami węglowymi i ich nanokompozytami), stosowanych w technologii wykorzystywanej m.in. w przemyśle motoryzacyjnym (samochody hybrydowe i elektryczne), energetycznym (układy zasilania rezerwowego stabilizujące pracę sieci) i w branżach produkujących urządzenia przenośne. Dzięki swoim właściwościom mogą one stanowić częściową alternatywę dla paliw odpowiedzialnych za wysoką emisję dwutlenku węgla. Umożliwiają także magazynowanie i transfer energii wytworzonej ze źródeł odnawialnych - wiatru, słońca, źródeł geotermalnych. Są więc istotnym elementem procesu poszukiwania rozwiązań dla problemów niedoboru energii i zanieczyszczania środowiska.

Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej przyznawane są od 1992 r. Grono laureatów (łącznie z tegorocznymi) liczy już 72 osoby. Są wśród nich tak wybitni uczeni, jak Tomasz Dietl, Wiesław W. Jędrzejczak, Zofia Kielan-Jaworowska, Aleksander Koj, Karol Modzelewski, Karol Myśliwiec, Andrzej Paczkowski, Bohdan Paczyński, Mariusz Z. Ratajczak, Jadwiga Staniszkis, Jan Strelau, Jerzy Szacki, Andrzej Szczeklik czy Aleksander Wolszczan.