Warszawskie zabytki nigdy nie odbudowane

Karol Pęcherski wykonywał powojenną dokumentację fotograficzną dla Urzędu Konserwatorskiego m. st. Warszawy. Na zdjęciach widać obiekty, które całkowicie zniknęły w przestrzeni miasta oraz te, które odbudowano w nowym kształcie.

Z uwagi na ogromne zniszczenia wojenne, tuż po wyzwoleniu lewobrzeżnej Warszawy rozpatrywano pomysł przeniesienia stolicy do Łodzi. Jednak już niespełna miesiąc później, 14 lutego 1945 Krajowa Rada Narodowa uchwaliła dekret o odbudowie zniszczonego w 80 procent miasta. Powołane do realizacji tego celu Biuro Odbudowy Stolicy znajdowało się jednak pod dużym wpływem ówczesnych władz komunistycznych. To zdecydowało o kształcie przyjętych do realizacji projektów organizacji nowego ładu przestrzennego Warszawy.

Działania BOS cechował m. in. brak zrozumienia dla architektury z przełomu XIX i XX wieku, zbyt pośpieszna rozbiórka zabytków, które można było uratować , kierowanie się regułą radykalnego rozluźnienia dotychczasowej zabudowy miejskiej. Wprowadzenie dekretu o komunalizacji gruntów warszawskich, tzw. Dekretu Bieruta z 26 października 1945 ułatwiło całą procedurę odbudowy miasta, choć jednocześnie kładło podwaliny nowego ustroju, forsującego dominującą rolę państwa i politykę wywłaszczeniową.

Dzisiejsza Warszawa wygląda zupełnie inaczej niż ta przedwojenna. Wiele z przedwojennych głównych ulic jest dziś ulicami peryferyjnymi, zmienił się charakter i przeznaczenie poszczególnych kwartałów miasta, nawet architektura tych budynków, które pieczołowicie odtworzono, lub odbudowano od podstaw, jest odmienna od wcześniejszej. Wiele z zabytkowych kamienic zostało obniżonych, pozbawionych zaplecza oficyn, a ich fasady z reguły zostały oczyszczone ze zdobień, stylizowanych na inne epoki.

Tekst na podstawie opracowania P. Głogowskiego z Muzeum Powstania Warszawskiego.