Teczka TW "Bolka": doniesienia na stoczniowców z komitetu strajkowego

Wśród ujawnionych przez IPN dokumentów znajdują się doniesienia tajnego współpracownika o ps. "Bolek" dotyczące wydarzeń w Stoczni Gdańskiej na przełomie kwietnia i maja 1971 r. Doniesienia zawierają informacje o konkretnych osobach zaangażowanych w prace komitetu strajkowego.

Upublicznione przez IPN doniesienia TW "Bolka" z przełomu kwietnia i maja 1971 r. pozyskane przez kpt. Henryka Rapczyńskiego dotyczą m.in. rozmów prowadzonych wśród pracowników Stoczni Gdańskiej na temat zbliżających się obchodów święta pracy oraz planowanego przez stoczniowców upamiętnienia poległych podczas wydarzeń grudniowych.

W doniesieniach znajdują się również zapisy dotyczące domniemanych zagrożeń dla "Bolka" ze strony innych pracowników stoczni oraz sugestie na temat możliwych sposobów zapobieżenia masowym niepokojom podczas obchodów święta pracy oraz informacje na temat rozpracowywanych działaczy Grudnia 1970 r.

W doniesieniach pojawiają się m.in. nazwiska: Józefa Szylera, Henryka Jagielskiego, Jana Jasińskiego oraz Mieczysława Górskiego. "Bolek" wymienia również nazwiska osób, które uczestniczą w dyskusjach, wyrażają poglądy na temat spraw bieżących, rozsiewają informacje o interesujących władze sprawach lub zagrażają pozycji "Bolka" w stoczni.

W datowanym na 17 kwietnia 1971 doniesieniu "Bolek" informuje m.in., że pracownicy stoczni sugerują, że w czasie obchodów "powinni wszyscy () mieć czarne opaski na znak żałoby". "(T)o wyszło prawdopodobnie ze Stoczni Remontowej, ja słyszałem najwięcej w budkach na statku, wobec powyższego nazwisk nie znam, u nas komentowali to: elektryk Szyler, elektryk Jasiński - jest to jednak nagminne" - podaje.

W dalszej części doniesienia "Bolek" odnosi się do zagrożeń dla swojej pozycji w stoczni w związku z m.in. plotkami na temat jego pojawienia się w zakładzie w czasie, gdy przebywał na zwolnieniu chorobowym. "Ważną sprawą jest też , że ktoś mi chce podstawić nogę stwierdzam, iż na polecenie pracownika S.B. będąc na chorobowym poszłem na Stocznie. Tu jednak ostrzeżono mnie, że chodzą pogłoski, iż jestem na chorobowym i chodzę namawiając do strajku. Ostrzegł mnie między innymi elektryk Weprzęda, który słyszał w kilku przypadkach taką wersję. () Przypuszczam, że robi to kierownictwo Wydziału - Leśniewski względnie Rada Zakładowa - Umiński" - czytamy.

W tym samym doniesieniu "Bolek" przekazuje SB informacje dotyczące jednego z rozpracowywanych przez SB liderów robotniczych Józefa Szylera. "Słyszałem od niego nieco wcześniej, że ma dwa plany: 1. ukończyć kurs mistrzowski i wyjechać z Gdańska gdzieś do mniejszej miejscowości. 2. Ma szanse uciec za granicę prawdopodobnie do KRP, o czym mi też mówił" - pisze.

W dołączonej do doniesienia relacji ze spotkania z "Bolkiem" Rapczyński pisał m.in. o przekazanych przez TW ustnie informacjach dotyczących możliwych zakłóceń organizowanego przez władze pochodu pierwszomajowego. "Tw sugerował, żeby stoczniowcom dać do zrozumienia, że zamierza się w krótkim czasie dokonać reorganizacji pod względem organizacji pracy w Stoczni, a z tym pójdą w parze zarobki pracowników fizycznych. To przyczyniłoby się do spadku agresywnych zamiarów pracowników Stoczni w dniu Święta 1-szy Maja. Po 1-szym maja poruszonych spraw można nawet nie realizować" - zanotował oficer.

Z kolei w doniesieniu datowanym na 27 kwietnia 1971 r. "Bolek" jako "najbardziej agresywnych w ostatnim czasie" wskazuje Henryka Jagielskiego i Jana Jasińskiego. "Największy udział bierze jednak Jagielski" - dodaje.

IPN ujawnił również zapis doniesienia z 1 maja 1971 r., który dotyczy przebiegu wystąpień upamiętniających poległych w grudniu stoczniowców. "Bolek" informuje w nim m.in. o działaniach Jasińskiego, który rozdawał wśród zbierających się robotników czarne wstęgi. "() podszedł do mnie Jasiński, chcąc bym mu pomógł w rozdaniu wstęgi czarnej do przybrania szturmówek. Ja mu to odradziłem, ale sam wziąłem ok. 30 cm. Odradziłem mu w ten sposób, jeśli ludzie są takiego zdania jak on to napewno każdy ma" - podaje.

Jak informuje dalej "Bolek", ok. 3 tys. robotników wzięło udział w składaniu pod bramą stoczni wieńców poświęconych zmarłym stoczniowcom. Wskazuje też na jednego z członków stoczniowego komitetu strajkowego, jako na osobę odpowiedzialną za umocowanie biało-czerwonej flagi z czarną opaską. "Nazywa się prawdopodobnie Szałoch pracuje - prawdopodobnie w Klimorze" - pisze.

"Bolek" opisuje następnie przebieg swojej rozmowy ze wzmiankowanym działaczem, w której odwodzi go od wygłoszenia mowy wyrażającej niezadowolenie. "W ten sposób odciągnąłem go od tego celu i od tego momentu chodziłem za nim jak cień i wszystkie poczynania jego gasiłem" - dodaje.

Do maszynopisów zawierających zapis doniesień "Bolka" dołączono informacje Rapczyńskiego dot. przekazanych przez niego "Bolkowi" zadań oraz opis spotkań z TW.

Przekazywane przez Rapczyńskiego zadania dotyczą m.in. opisywania nastrojów i zamiarów stoczniowców w związku z obchodami święta pracy oraz wpływania na sposób upamiętnienia podczas obchodów poległych w grudniu stoczniowców poprzez uczestnictwo w pracach powołanego na wydziale komitetu strajkowego. Według treści doniesienia w skład komitetu weszli Lech Wałęsa i Józef Szyler, a ponadto stoczniowcy: Gawlik, Karpiński, Borkowski i Animucki.

Pracownik SB zapisał także, że polecił "Bolkowi" zbieranie informacji dotyczących konkretnych osób: Szylera, Jagielskiego i Górskiego.

Wśród dokumentów znalazła się również notatka Rapczyńskiego, zaświadczająca, iż w związku z przekazanymi przez "Bolka" informacjami zaplanował on przeprowadzenie rozmów "profilaktyczno-ostrzegawczych" z Szylerem, Jagielskim i Jasińskim.

W cytowanych fragmentach dokumentów pisownia oryginalna.