Samowystarczalność energetyczna Polski

Materiał powstał we współpracy z Ministerstwem Funduszy i Polityki Regionalnej ze środków Funduszu Rozwoju Regionalnego

Polska, opierająca się w dużej mierze na energii z węgla, potrzebuje transformacji energetycznej. Do tego niezbędne jest zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii (OZE). Przyczyni się to do poprawy efektywności energetycznej i zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych.

Polska od lat jest jednym z największych producentów energii z węgla w Europie i na tym paliwie opieramy wytwarzanie energii.

Takie podejście wynika z polskich doświadczeń i dostępności zasobów. Wiąże się jednak z wysokim poziomem emisji CO2. Tradycyjne sposoby wytwarzania energii powodują także zależność od importu surowców kopalnych. Sytuacja międzynarodowa wskazuje natomiast, że potrzebna jest zmiana. Po pierwsze coraz ważniejsze jest skupienie się na ekologii. Po drugie - wojna w Ukrainie i kryzys energetyczny podkreśliły potrzebę uniezależnienia się od zagranicznych dostawców.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Unia Europejska, poprzez różne programy finansowe, aktywnie wspiera transformację energetyczną Polski. W ramach pieniędzy unijnych na lata 2021-2027 oraz Krajowego Planu Odbudowy (KPO), Polska otrzymała znaczne pieniądze na modernizację sektora energetycznego. Została objęta także Funduszem na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. To instrument Unii Europejskiej mający na celu wsparcie regionów najbardziej dotkniętych przejściem na gospodarkę niskoemisyjną. Jego celem jest łagodzenie skutków społecznych i ekonomicznych transformacji energetycznej, poprzez inwestycje w tworzenie nowych miejsc pracy, szkolenia oraz rozwój zrównoważonych sektorów gospodarki.

Część funduszy, które Polska ma do dyspozycji w latach 2021-2027 służy rozwojowi energii wiatrowej, słonecznej, wodnej, a także projektom związanym z magazynowaniem energii oraz efektywnością energetyczną.

Polski system energetyczny powinien zmierzać w kierunku zwiększenia wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Wśród nich ważna jest energia wiatrowa. Polska ma ogromny potencjał w zakresie rozwoju tej dziedziny, zwłaszcza na Bałtyku. I to tam zaplanowano liczne inwestycje w farmy wiatrowe. W ramach KPO powstał specjalny Fundusz na rzecz Morskiej Energetyki Wiatrowej. Od sierpnia 2024 roku duże przedsiębiorstwa oraz instytucje publiczne mogą wnioskować o pożyczki na budowę farm wiatrowych. Aplikacje przyjmuje Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK).

Kolejnym ważnym elementem transformacji energetycznej jest rozwój energii ze słońca. Dzięki wsparciu z funduszy unijnych liczba instalacji fotowoltaicznych w Polsce dynamicznie rośnie. Powstają one nie tylko w przedsiębiorstwach, ale także w instytucjach publicznych oraz gospodarstwach domowych. Panele słoneczne produkują ekologiczną energię, ale także umożliwiają obniżenie rachunków za prąd.

Polska ma również potencjał do rozwoju odnawialnej energii z wody i biomasy. Fundusze Europejskie wspierają takie inwestycje, m.in. na poziomie regionalnym. Przykładowo w województwie śląskim samorządy i instytucje mogą wnioskować o inwestycje w instalacje OZE w konkursie prowadzonym przez Urząd Marszałkowski w ramach programu regionalnego. Nabór trwa do końca stycznia 2025 r. Ważnym źródłem finansowania energetyki, w tym tej odnawialnej jest też program Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat i Środowisko. Wnioski średnich przedsiębiorstw dotyczące poprawy efektywności energetycznej (w tym poprzez wykorzystanie OZE) przyjmuje Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Firmy mogą otrzymać pożyczkę, a swoje aplikacje powinny składać do 12 grudnia.

Oprócz rozwoju odnawialnych źródeł energii kluczowym aspektem jest jej przechowywanie. Dlatego rozwijane są technologie magazynowania energii, które zwiększają stabilność systemu energetycznego. Fundusze Europejskie wspierają rozwój nowoczesnych systemów magazynowania. Ważnym elementem jest także modernizacja sieci energetycznych, które pozwalają na jej dystrybucję na terenie całego kraju. Magazyny energii mogą powstawać z dofinansowaniem programów regionalnych (np. konkurs trwający do 31.01.2025 w województwie śląskim) oraz dzięki wsparciu KPO. Magazyny energii powstaną właśnie dzięki pieniądzom zapewnionym w części dotyczącej bezpieczeństwa energetycznego w KPO.

Niezależności energetycznej sprzyja też zmniejszenie jej zużycia. Fundusze unijne wspierają projekty mające na celu modernizację budynków, systemów produkcyjnych oraz infrastruktury. Przyczynia się to do zmniejszenia zużycia energii oraz obniżenia kosztów.

Przeznaczone są na to m.in. środki z KPO, które można pozyskać w trwających naborach wniosków. Aktualnie przyjmowane są wnioski w programach dotyczących takich działań, jak: zielona transformacja miast, energooszczędne budownictwo mieszkaniowe czy poprawa efektywności energetycznej w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych. W pierwszym z nich samorządy i inne podmioty publiczne oraz wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe mogą otrzymać nieoprocentowaną pożyczkę na inwestycje, modernizację i rewitalizację, efektywność energetyczną i wykorzystanie OZE. Wnioski przyjmują oddziały regionalne Banku Gospodarstwa Krajowego (BGK).

Za kolejne programy także odpowiada BGK. Nabór dotyczący budownictwa mieszkaniowego jest skierowany głównie do samorządów i organizacji pozarządowych. Dzięki pieniądzom z KPO mogą one finansować budowę, przebudowę czy remont budynku, w wyniku czego powstaną lokale mieszkalne, które stanowią mieszkaniowy zasób gminy. Fundusze na ten cel są dostępne w postaci bezzwrotnej dotacji, a wnioski można składać do końca września 2025 r.

Nabór dotyczący budynków wielorodzinnych dotyczy z kolei różnych instrumentów (np. premii termomodernizacyjnej, czy grantu na wykorzystanie OZE). Wnioski są przyjmowane do połowy 2026 roku, a składać je mogą wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe oraz zarządcy budynków wielorodzinnych.

Inwestycje związane z energetyką są już widoczne i przynoszą rezultaty. W ramach KPO zmodernizowanych zostało już 106 734 z 788 086 planowanych mieszkań w budynkach objętych modernizacją. Zmodernizowano także 223 927 domów jednorodzinnych z 379 tys. planowanych. A stan realizacji zakładanej mocy zainstalowanych lądowych instalacji wiatrowych i fotowoltaicznych wynosi już 100 proc..

Pomoc z Funduszy Europejskich w dziedzinie odnawialnych źródeł energii także przynosi efekty. W latach 2007-2013 zrealizowano ponad 700 inwestycji w OZE i ponad 1800 projektów dotyczących efektywności energetycznej. Z kolei w okresie 2014-2020 tylko z Programu Infrastruktura i Środowisko zwiększono efektywność energetyczną ponad 1800 budynków i zmodernizowano prawie 300 źródeł ciepła.

Dążenie Polski do samowystarczalności energetycznej jest wyzwaniem. Wymaga zarówno inwestycji w odnawialne źródła energii, jak i modernizacji całego systemu energetycznego. Fundusze Europejskie i Krajowy Plan Odbudowy przyczyniają się do ułatwienia tego procesu.

Materiał powstał we współpracy z Ministerstwem Funduszy i Polityki Regionalnej ze środków Funduszu Rozwoju Regionalnego