Safjan: trzeba poprawić świadomość prawną obywateli

Safjan w niedzielę kończy swą 9-letnią kadencję w TK. Po raz ostatni wziął udział w rozprawie przed Trybunałem. Zgłosił zdanie odrębne do wyroku TK uznającego za zgodne z konstytucją przepisy nowelizacji samorządowej ordynacji wyborczej.

Na konferencji prasowej po orzeczeniu Trybunału Safjan podziękował dziennikarzom za współpracę w trakcie jego urzędowania w TK. Ocenił, że przed jego kadencją mniej było kontaktów mediów z sędziami TK.

Namawiał dziennikarzy, aby często informowali o tym, co się dzieje w Trybunale. Bo - jak dodał - nie ma innej drogi niż dobra i rzetelna informacji do poprawienia świadomości prawnej obywateli.

Według ustępującego prezesa TK, w Polsce ciągle panuje przekonanie, że każdy organ państwa, każda instytucja, każda osoba publiczna tak naprawdę reprezentuje czyjś interes.

Utrwalanie tego przekonania w społeczeństwie bardzo szkodzi demokracji, odbiera jej wiarygodność, prowadzi do tego, że być może w najbliższych wyborach weźmie udział 20% osób - nie więcej - ocenił Safjan. Jak dodał, tego rodzaju stan ducha społeczeństwa trzeba zmienić.

Trzeba pracować nad tym, by świadomość konstytucyjna i postrzeganie państwa opierało się na zupełnie innych wartościach, by Rzeczpospolita jawiła się coraz częściej w oczach obywateli jako wartość, a nie jako państwo, o którym ciągle mówimy jako o państwie rządzonym przez onych - powiedział prezes TK.

Za rzecz ogromnej wagi Safjan uznał przeprowadzenie zmian w modelu dochodzenia do zawodu sędziego.

Przypomniał, że Trybunał sygnalizował niedawno prezydentowi, premierowi, parlamentowi "rzecz niezwykle niepokojącą", to znaczy, że być może jest tak, iż w Polsce w sądach rejonowych około 40%, a w niektórych sądach 50% osób orzekających nie korzysta z pełnych gwarancji niezawisłości sędziowskiej.

Asesorzy - podkreślił Safjan - którzy w niektórych sądach stanowią 50% składu orzekającego są mianowani przez ministra sprawiedliwości, a więc nie w trybie przewidziany przez konstytucję, nie korzystają z takich gwarancji nieusuwalności jak sędziowie, mają przy sobie sędziego konsultanta i podlegają ocenie, która może ważyć o ich przyszłej karierze zawodowej.

Wszystkie te elementy składają się na to, że asesor być może nie wydaje wyroków, które opierają się na w pełni niezależnej i niezawisłej ocenie spraw toczących się przed sądami rejonowymi - powiedział Safjan.

Według niego, polski model dochodzenia do zawodu sędziowskiego jest ułomny. Obecny model trzeba - w jego opinii - zastąpić np. takim, który będzie pozwalał na dochodzenie do zawodu sędziowskiego z innych zawodów, np. adwokata, radcy prawnego, prokuratora.

Safjan prosił dziennikarzy, aby nadali temu zagadnieniu "odpowiednią rangę". To jest znacznie ważniejsza rzecz niż sprawa Lesiaka, niż taśmy, niż parę innych rzeczy, o których się namiętnie dyskutuje w naszych mediach - ocenił ustępujący prezes TK.