"Polskie Noble" 2014 przyznane

Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (FNP) - określane też "Polskimi Noblami" - przyznawane są w czterech kategoriach za szczególne osiągnięcia i odkrycia naukowe, które przesuwają granice poznania i otwierają nowe perspektywy poznawcze, wnoszą wybitny wkład w postęp cywilizacyjny i kulturowy naszego kraju oraz zapewniają Polsce znaczące miejsce w podejmowaniu najbardziej ambitnych wyzwań współczesnego świata. Wysokość, przyznanej po raz dwudziesty trzeci, nagrody wynosi 200 tys. zł.

W obszarze nauk o życiu i o Ziemi nagrodzono prof. Tomasza Goslara z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu za kluczowy dla współczesnych badań klimatycznych wkład w ustalenie chronologii zmian stężenia izotopu węgla C14 w atmosferze podczas ostatniego zlodowacenia.

Laureat jest światowej klasy ekspertem w dziedzinie badań najmłodszego czwartorzędu: okresu, który rozpoczął się 2,58 mln lat temu i trwa do dziś. "Wyniki interdyscyplinarnych badań prof. Goslara i zaproponowane przez niego nowe rozwiązania metodologiczne są niezwykle istotne dla badań np. nad szybkością reakcji ekosystemów na zmiany klimatu. Mają także istotny wpływ na wiele dziedzin, m.in. geologię mórz, heliofizykę, paleobiologię i modelowanie klimatu" - informuje w komunikacie Fundacja na rzecz Nauki Polskiej.

Tegorocznym zwycięzcą w obszarze nauk chemicznych i o materiałach został prof. Karol Grela z Uniwersytetu Warszawskiego i Instytutu Chemii Organicznej PAN w Warszawie. Nagrodę otrzymał za opracowanie nowych katalizatorów reakcji metatezy olefin i ich zastosowanie w praktyce przemysłowej.

Badania, którymi kieruje prof. Grela doprowadziły do znalezienia wielu nowych katalizatorów, dzięki którym można "dostrajać" reakcję chemiczną zwaną metatezą, dla uzyskania niezliczonych zastosowań, zarówno w akademickiej chemii organicznej, jak też przemyśle: np. w produkcji nowych leków, nowych materiałów polimerowych, czy opracowywaniu receptur nowych paliw. Jeden z opracowanych przez niego i skomercjalizowanych katalizatorów jest nazywany w literaturze przedmiotu "katalizatorem Greli".

Trzeci z laureatów prof. Iwo Białynicki-Birula z Centrum Fizyki Teoretycznej PAN otrzymał Nagrodę FNP w obszarze nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich. Naukowca doceniono za fundamentalne prace dotyczące pola elektromagnetycznego, które doprowadziły do sformułowania zasady nieoznaczoności dla fotonu.

"Dokonania prof. Białynickiego-Biruli pogłębiają wiedzę o jednej z czterech podstawowych sił przyrody - oddziaływaniu elektromagnetycznym. Wyniki jego badań dotyczących fal elektromagnetycznych, a zwłaszcza światła, mogą w przyszłości zostać zastosowane do budowy zaawansowanych urządzeń, wykorzystujących te fale np. laserów" - informuje FNP.

Z obszarze nauk humanistycznych i społecznych nagrodę otrzymał prof. Lech Szczucki z Instytutu Filozofii i Socjologii PAN. Uhonorowano go za wyjaśnienie związków kulturowych Europy Środkowej i Zachodniej w monumentalnej edycji korespondencji Andrzeja Dudycza, XVI-wiecznego myśliciela, reformatora religijnego i dyplomaty.

Profesor Szczucki pracował nad siedmiotomowym dziełem edytorskim obejmującym całość korespondencji Andrzeja Dudycza przez prawie trzy dekady. Realizacja projektu wymagała od niego współpracy z wieloma badaczami z całej Europy. "Dokonana przez laureata edycja (...) wyjaśnia głębię oraz rozpiętość europejskich powiązań politycznych i kulturowych, a także oddziaływanie idei na politykę i religię. Praca ta stanowi ogromny wkład w rozwój polskiej i europejskiej humanistyki, umożliwiając wnikliwy wgląd w przemyślenia czołowych intelektualistów w ważnym dla rozwoju Europy okresie" - uzasadnia FNP.

Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej przyznawane są od 1992 r. Grono laureatów - łącznie tegorocznymi zdobywcami Nagrody - liczy już 84 osoby. Są wśród nich tak wybitni profesorowie, jak: Tomasz Dietl, Andrzej Jajszczyk, Krzysztof Matyjaszewski, Karol Modzelewski, Karol Myśliwiec, Andrzej Paczkowski, Bohdan Paczyński, Jadwiga Staniszkis, Andrzej Szczeklik, Piotr Sztompka, Andrzej Udalski, Aleksander Wolszczan.