Podstęp Piotra Włostowica

Piotr Włostowic (ok. 1080–1153), określany niekiedy także jako Włast lub Włost, był możnowładcą śląskim, którego główną siedzibą był Ołbin (dziś we Wrocławiu), co oznacza łabędzia – tak też nazywany jest jego ród (Duninów). Jego ziemie rozciągały się wokół góry Ślęża. Ten członek wysokiego rodu w całym swoim życiu zasłynął głównie z jednego wyjątkowego czynu, który wysławił go na wiele lat, ale też przysporzył z czasem kłopotów… W czasie rozmowy z księciem Bolesławem Krzywoustym (1086–1138) dowiaduje się o problemie z księciem ruskim Wołodarem (zm. 1124). Zapewnia Krzywoustego, że odniesie nad jego wrogiem bezkrwawe zwycięstwo. Snuje plan dosyć podstępny, ale i bardzo ryzykowny.

Nieobecność księcia Krzywoustego podczas jego wyprawy na Pomorze postanawia wykorzystać książę Wołodar i wkracza na tereny Księstwa Przemyskiego i ziemie polskie. Włostowic wpada na genialny pomysł, który zaprowadził go niezwykle daleko w stosunkach z Wołodarem. Pozoruje bunt przeciw swemu księciu, dzięki czemu szybko wpada w ręce nieprzyjaciela jako… sojusznik. - Wołodar nalegał, aby Włostowic zdradził słabości polskiego księcia, wierząc, że informacje od Piotra pomogą zyskać przewagę nad wrogiem i szybko pozwolą mu zwyciężyć Krzywoustego. Piotr nic po sobie nie zdradzając, pił jego wino i ucztował. - Idziemy na polowanie - zarządził pewnego dnia Wołodar i pociągnął z sobą swego nowego kompana.

Włostowic już wiedział, że będzie to doskonała okazja, by schwytać oszukanego sprzymierzeńca. Krzywousty z dumą spotkał się wówczas z uwięzionym księciem. Dzięki tej wspaniałej sposobności zażądał od Księstwa Przemyskiego ogromnego okupu, który w całości trafił do skarbca polskiego księcia. Włostowic odmówił, gdy książę zaoferował mu część okupu. Jego skromność i oddanie nagrodził nadaniem ziem.

Pomysłowość i odwaga Włostowica zaowocowały czymś więcej niż tylko ziemią. Książę Krzywousty nagrodził go także wysokim tytułem. Włostowic brał udział w tłumieniu buntu palatyna książęcego, Skarbimira, dlatego po jego obaleniu to właśnie Piotr otrzymał to chwalebne stanowisko, tak bliskie samego księcia. W 1117 roku Włostowic zostaje mianowany palatynem (comes palatinus). Był on zaufanym człowiekiem Krzywoustego, który jednak został szybko zastąpiony osobą przychylną drugiej żonie księcia, Salomei (ok. 1099–1144). Postępowanie Włostowica wobec księcia Wołodara było szeroko krytykowane przez Kościół i nieprzychylnie odbierane przez wiele osób, co w dużej mierze posłużyło potem do działań przeciw Piotrowi.

Piotr Włostowic sprowadza Cystersów do Polski - obraz Jana Matejki

Po śmierci księcia Bolesława Krzywoustego władza przeszła w ręce jego najstarszego syna z pierwszego małżeństwa, Władysława II Wygnańca (1105–1159), który wkrótce potem zaczął działania sprzeczne z przykazaniami swego ojca i próbami łagodzenia sytuacji przez Włostowica. Mamiony przez swą żonę, Agnieszkę, postanawia walczyć z braćmi o władzę i ziemie. Jego postanowienie staje się zarzewiem konfliktu z Włostowicem, którego każe uwięzić i oślepić.

70 kościołów w ramach pokuty Piotr Włostowic był osobą pobożną i bogobojną, dlatego, gdy po incydencie z księciem Wołodarem, został skrytykowany przez Kościół, poszedł do spowiedzi. W pokucie otrzymał przykaz wzniesienie siedemdziesięciu lub więcej budynków sakralnych. Nie ma pewności, ile dokładnie kościołów wzniósł, lecz kilka jego fundacji zostało potwierdzonych, jak np. Kościół Notre Dame we Wrocławiu (dziś Kościół Najświętszej Marii Panny).