Uroczystości jubileuszowe rozpoczęły modlitwy w prawosławnej cerkwi katedralnej, którym przewodniczył zwierzchnik Kościoła prawosławnego w Polsce metropolita Sawa. Przybyli na nie biskupi prawosławni z całego kraju, a także z Ukrainy. Następnie odbyła się konferencja poświęcona historii odnowionej diecezji.
Oleksy w swoim wystąpieniu podkreślił znaczenie ekumenizmu w jednoczeniu obywateli. Jest ważne, żeby przesłanie ekumeniczne, pełne zgody i świadomości wspólnych korzeni, było dla ludzi pomocne, żeby pomagało żyć, żeby dawało świadomość siebie. Aby prześladowania różnych religii, które są faktem historycznym, nie rzutowały na przyszłość, na gotowość do współdziałania i obywatelskiej jedności - powiedział marszałek.
Zdaniem Oleksego, polskiemu społeczeństwu jest bardzo potrzebne, aby "ludzie nie dzielili się wedle wyznania i tradycji historycznej". Potrzebne jest dlatego, że jesteśmy rozdygotani konfliktami, że jesteśmy rozdygotani złym wspomnieniem historycznym, że złość i zacietrzewienie są obecne nie tylko wśród polityków, ale często także wśród środowisk obywatelskich i społecznych. To w Polsce musimy pokonywać - dodał.
Prawosławna diecezja lubelsko-chełmska restytuowana została w 1989 roku. Jest kontynuatorką dawnej diecezji chełmskiej, sięgającej tradycjami XI wieku. Obejmuje obecnie tereny środkowo- wschodniej Polski. Liczy około 12 tys. wiernych; ma 31 parafii z 48 świątyniami, w których pracuje 27 duchownych.
Według danych diecezji lubelsko-chełmskiej, Kościół prawosławny stracił w XX wieku na Lubelszczyźnie około 700 cerkwi. Od lat 80- tych przybyło kilkanaście świątyń prawosławnych; kilkanaście innych zostało odnowionych.
Lubelska cerkiew katedralna p.w. Przemienienia Pańskiego jest najstarszą w Polsce świątynią będącą we władaniu Kościoła prawosławnego. Pierwsze informacje o niej pochodzą z 1395 r. Obecny jej kształt jest rezultatem odbudowy cerkwi po pożarze, który strawił ją na początku XVII w.
