Melvin Sanicas: Szczepionki dla starzejącej się populacji
Ludność świata stale się zwiększa i się starzeje. W miarę jak liczba osób w podeszłym wieku zbliża się do liczby ludzi młodych - do 2050 roku osób powyżej 65 roku życia ma być trzy razy więcej niż dzieci poniżej 4 lat - coraz więcej jest obaw o to, że obciążenia dla budżetów państw, systemów służby zdrowia i gospodarek staną się nie do utrzymania. Ale jest jedna rzecz, którą możemy zrobić, aby zmniejszyć ten ciężar: polepszyć zdrowie seniorów - pisze Melvin Sanicas. Artykuł w języku polskim ukazuje się wyłącznie w WP Opiniach, w ramach współpracy z Project Syndicate.
W miarę jak się starzejemy, nasze ciała przechodzą skomplikowane przemiany, które m.in. stopniowo osłabiają nasze zdolności reakcji na infekcje i wytwarzania odporności. Właśnie dlatego u ludzi starszych choroby dają cięższe objawy i mają większy wpływ na jakość życia, niepełnosprawność i śmiertelność niż u młodszych pacjentów. Krótko mówiąc, systemy odpornościowe starzejących się ludzi potrzebują wsparcia. I tu do akcji wchodzą szczepionki.
O szczepionkach najczęściej dyskutuje się w kontekście małych dzieci, które powinny otrzymywać serię szczepień przeciwko chorobom dziecięcym, takim jak odra czy polio. Dziecięce szczepionki to jeden z największych sukcesów medycyny XX wieku, m.in dzięki tzw. odporności zbiorowej (pośredniej ochrony całych społeczności, w tym tych, którzy nie mogą być szczepieni ze względu na choroby lub wiek).
Nic nie powstrzymuje dorosłych przed korzystaniem z tych samych zdobyczy nauki. W rzeczy samej, miałoby to daleko idące korzyści, w tym ochronę dla ich rodziny i sąsiadów. A jednak niewielu dorosłych to robi.
Dorośli powinni zrozumieć, że szczepionkami można zapobiegać niektórym z najbardziej powszechnych infekcji, na które są narażeni. Weźmy na przykład półpaśca - infekcję, która może spotkać każdego, kto przeszedł przez ospę wietrzną (czyli 95 proc. dorosłych). W Stanach Zjednoczonych prawie 1/3 populacji zostaje zarażona w pewnym momencie swojego życia.
Przypadek półpaśca może być łagodny i względnie łatwy do zniesienia dla kogoś przed czterdziestką. Ale choroba znacznie częściej dotyka ludzi po pięćdziesiątce, dla których może być skrajnie bolesna. Ludzie starsi mogą doświadczać chronicznego dyskomfortu i poważnych komplikacji, które utrudniają sen, wyjście z domu czy pełnienie codziennych zajęć. Gdyby byli zaszczepieni - Centrum Kontroli i Prewencji Chorób zaleca zrobić to w wieku 60 lat - mogą uniknąć tej ciężkiej, upośledzającej choroby.
Grypa to kolejna choroba, którą można powstrzymać szczepionką. Mimo że wirus grypy może wywołać chorobę u ludzi w każdym wieku, osoby starsze - te powyżej 65 roku życia - spotyka to nieproporcjonalnie częściej, biorąc pod uwagę zarówno liczbę śmierci, jak i hospitalizacji. Najstarsi są najbardziej narażeni na to ryzyko.
Problem polega na tym, że starsi ludzie częściej cierpią z powodu jednego lub więcej problemów zdrowotnych leżących u podstaw, jak choroby serca czy cukrzyca. W efekcie większe jest też prawdopodobieństwo poważniejszych powikłań związanych z grypą. Systematyczne analizy dotyczące populacji seniorów wykazały, że szczepienie przeciw grypie - które musi być powtarzane co roku, by brać pod uwagę nowe szczepy wirusa - nie tylko skutecznie chroni przed zarażeniem, ale też się opłaca.
Ale na tym lista się nie kończy. Błonica, powodowana przez tlenową bakterię gram pozytywną Corynebacterium diphtheria to ostra choroba zakaźna, która może objawiać się w postaci infekcji górnych dróg oddechowych lub infekcji skórnej. Większość powikłań błonicy - takich jak zapalenie mięśnia sercowego, czy zapalenie nerwu, to wynik działania toksyn produkowanych przez bakterię. Ogólna śmiertelność wynosi 5-10 proc., ale jest wyższa w przypadku ludzi poniżej piątego i powyżej 40 roku życia.
Tężec, często znany jako szczękościsk, to choroba bakteryjna atakująca system nerwowy, powodująca bolesne napięcie mięśni w całym ciele. Nie prowadzi do zbyt wysokiej liczby śmierci wśród seniorów, ale biorąc pod uwagę fakt, że jest możliwa do uniknięcia, każda liczba powyżej zera jest nie do przyjęcia.
Jest też krztusiec. Nie wiemy dokładnie jak bardzo dotyka on osoby w podeszłym wieku, bo choroba ta jest często nie jest diagnozowana we wszystkich kategoriach wiekowych. Ale Komitet Doradczy ds. Praktyk Immunizacyjnych jest zdania, że zdarza się ona co najmniej 100 razy częściej, niż jest zgłaszana.
Szczepionka Tdap, która chroni dorosłych przed błonicą, tężcem i krztuścem, może poważnie zmniejszyć liczbę zachorowań. Inna szczepionka, zwana Td, chroni przed tężcem i błonicą, ale nie krztuścem. Powinna być aplikowana co dziesięć lat.
W końcu jest też choroba pneumokokowa, infekcja powodowana przez bakterię Streptococcus pneumoniae, która może prowadzić do zapalenia płuc, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub sepsy. W zależności od tego, jakie zachodzą powikłania, symptomami może być kaszel, nagła gorączka, bóle klatki piersiowej, dreszcze, problemy z oddychaniem, sztywność w karku, dezorientacja lub nadwrażliwość na światło.
Choroba pneumokokowa może prowadzić do uszkodzenia mózgu, głuchoty, uszkodzenia tkanek (potencjalnie może to wymagać amputacji kończyn) i śmierci. Tylko w USA pneumokokowe zapalenie płuc, sepsa i zapalenie opon mózgowych zabija dziesiątki tysięcy ludzi każdego roku, w tym 18 tysięcy osób powyżej 65 roku życia. Dwa główne typy szczepionki przeciwko pneumokokom dostępne dla starszych - PPV23 i PCV13 - mogą poprawić sytuację.
Dzięki programom szczepienia dzieci coraz mniej z nich umiera każdego roku z powodu możliwych od uniknięcia chorób. Podobny, skoncentrowany wysiłek jest teraz potrzebny, aby przynieść podobne rezultaty dla dorosłych, a szczególnie dla seniorów. Patrząc na szczepienie jako na priorytet przez całe życie, możemy pomóc ludziom pozostać aktywnymi i produktywnymi tak długo, jak to możliwe. Skorzystają na tym oni, ich społeczności i cały świat.
Melvin Sanicas - lekarz zajmujący się zdrowiem publicznym i wakcynolog. Koordynator projektów związanych ze zdrowiem publicznym w Bill & Melinda Gates Foundation.
Copyright: Project Syndicate, 2016
