Afera na uniwersytecie. Eksperci proponują zmiany w przepisach

- Polskie uczelnie nie mają dobrej passy. Artykuły Pawła Figurskiego i Patryka Słowika [dziennikarze Wirtualnej Polski - red.] oraz Jana Rybickiego [dziennikarz Gazeta.pl - red.] pokazują skalę zepsucia: przemocy, napaści seksualnych, nadużyć finansowych, bezkarności zwierzchników - uważa Aleksander Temkin, przewodniczący Komitetu Kryzysowego Humanistyki Polskiej.

To stowarzyszenie zajmujące się od lat stanem polskiego szkolnictwa wyższego. Komitet - po ujawnieniu przez nas sytuacji na Uniwersytecie w Siedlcach i zachowania tamtejszego rektora pułkownika prof. Mirosława Minkiny oraz przez Gazeta.pl zachowania Daniela Przastka, byłego już dziekana Wydziału Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych UW - przedstawił właśnie założenia reformy Prawa o szkolnictwie wyższym i nauce. Cel: ograniczenie ryzyka powtarzania się takich przypadków.

Przypomnijmy. W tekście "Ujawniamy. Próba korupcji i obrzydliwe SMS‑y rektora do podwładnych" opisaliśmy działania Mirosława Minkiny, rektora Uniwersytetu w Siedlcach. Przedstawiliśmy dowody na to, że Minkina wysyłał do kobiet pracujących na uczelni wiadomości o charakterze seksualnym. Minkina odpowiedział, że były to żarty, a kobiety nie mają prawa czuć się urażone.

Opublikowaliśmy także nagranie, na którym Minkina w zamian za poparcie w wyborach rektorskich oferuje jednemu z wykładowców dodatkowo płatne stanowisko oraz zatrudnienie jego żony. Zapytany, czy to nie korupcja, stwierdził, że przecież wszyscy tak robią.

Po naszej publikacji Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego wszczęło postępowanie. Na Uniwersytet w Siedlcach wysłano niezależnego rzecznika dyscyplinarnego, a minister nauki Marcin Kulasek złożył zawiadomienie do Rzecznika Dyscypliny Finansów Publicznych w związku z ujawnionymi okolicznościami, które mogą wskazywać na naruszenie dyscypliny finansów publicznych przez władze uczelni. Postępowanie wszczęła już też prokuratura.

Z kolei Gazeta.pl opisała działalność dr. hab. Daniela Przastka, byłego już dziekana na Uniwersytecie Warszawskim. W tekście Jana Rybickiego wskazano relacje byłych i obecnych pracowników uczelni, którzy twierdzili, że dziekan dotykał ich w dwuznaczny sposób, obnażał się przed nimi i składał propozycje seksualne.

Przastek wszystkiemu zaprzeczył. Mimo to rektor UW, prof. Alojzy Nowak, podjął decyzję o rozwiązaniu stosunku pracy z Danielem Przastkiem. Tym samym Przastek przestał być dziekanem.

Aleksander Temkin uważa, że to, co jest potrzebne polskim uczelniom, to aby studenci i pracownicy nie musieli się bać kierowników drapieżników, to demokratyzacja uczelni.

Komitet postuluje, aby zmienić sposób wyboru rektorów. Dziś o dopuszczeniu kandydatów do wyborów decydują zazwyczaj rady uczelni, a głosują wybrani wcześniej elektorzy. Stowarzyszenie proponuje, aby wybory były powszechne, a głosować mogli wszyscy pracownicy uczelni (i naukowo-dydaktyczni, dydaktyczni, i administracyjni oraz techniczni) oraz studenci i doktoranci.

Zadaniem uczelni byłoby określenie w statucie wagi głosów poszczególnych grup.

Piotr Drygas, członek stowarzyszenia, zwraca uwagę, że system elektorski, który dzisiaj funkcjonuje, jest przestarzały i podatny na manipulację. Uważa, że powinno być tak, że rektorzy prowadzą aktywną kampanię wyborczą wśród całej społeczności akademickiej, a nie przekonują kilku wcześniej wybranych elektorów.

Dzięki tej zmianie - na co zwraca uwagę Temkin - zredukowane byłoby ryzyko, że w wyborach startowałby tylko jeden kandydat, bo inni zostali "wycięci".

Taka właśnie sytuacja "wycięcia" miała miejsce na Uniwersytecie w Siedlcach w 2024 r. Konkurentka pułkownika prof. Mirosława Minkiny nie została w ogóle dopuszczona do głosowania przez radę uczelni, na której wybór pośredni wpływ miał rektor Minkina.

Komitet Kryzysowy Humanistyki Polskiej wskazuje również, że obecnie uczelniane komisje dyscyplinarne nie gwarantują sprawiedliwych postępowań.

"Postępowania dyscyplinarne wobec studentów, doktorantów, jak i pracowników uczelni najczęściej prowadzone są przez osoby z tego samego środowiska, co strony w postępowaniu. Stanowi to furtkę do licznych nadużyć – niewszczynanie lub opóźnianie rozpoczęcia danej sprawy, ustawianie składu komisji, odrzucanie dowodów, niepowoływanie świadków, odwlekanie posiedzeń komisji i wydania decyzji" - zauważa organizacja.

Stąd propozycja zmiany: przynajmniej w pierwszej instancji powinna działać niezależna komisja dyscyplinarna, której skład byłby wybierany spośród członków uczelnianych komisji dyscyplinarnych innych uczelni. Członek niezależnej komisji dyscyplinarnej nie mógłby być zatrudniony ani pozostawać w innym związku organizacyjnym z uczelnią, w której przeprowadza się postępowanie. A wybór członków do danych spraw odbywałby się w drodze losowania.

Wreszcie, stowarzyszenie zauważa, że konieczna jest większa transparentność dotycząca finansów uczelni. Propozycją jest to, by wszystkie jednostki działające na podstawie ustawy lub statutu uczelni przedstawiały stan rozdziału środków w trybie rocznym. Informacja o tym powinna być zaś publikowana na stronie internetowej uczelni.

Karolna Zioło-Pużuk, wiceministra nauki, spotkała się z przedstawicielami komitetu. Stwierdziła publicznie, że ciężko się nie zgodzić przynajmniej z częścią postulatów.

- Ścisłe przestrzeganie procedur i dbałość o to, żeby środowisko uniwersyteckie było środowiskiem bezpiecznym, jest dla nas szalenie ważne i wprowadzimy takie zmiany w ustawie, które będą to gwarantować - twierdzi Zioło-Pużuk.

"Wybór rektora, jak również przedstawicieli do poszczególnych ciał kolegialnych, powinien być wynikiem woli wspólnoty Uczelni. Biorąc pod uwagę zaistniałe w 2024 r. w niektórych uczelniach kontrowersje co do przebiegu procesów wyborczych oraz wynikające z obowiązujących przepisów uwarunkowania formalne, regulacje ustawowe w tym zakresie są obecnie przedmiotem analiz pod kątem funkcjonowania mechanizmów demokratycznych" - poinformowało nas biuro prasowe ministerstwa nauki.

Paweł Figurski i Patryk Słowik, dziennikarze Wirtualnej Polski

Napisz do autorów:

Pawel.Figurski@grupawp.pl

Patryk.Slowik@grupawp.pl