90. rocznica śmierci Henryka Sienkiewicza

Urodził się 5 maja 1846 roku w Woli Okrzejskiej na Podlasiu w zubożałej rodzinie szlacheckiej, pieczętującej się herbem Oszyk, ze strony ojca wywodzącej się z Tatarów osiadłych na Litwie w XV i XVI wieku. Rodzina Sienkiewiczów przez kilka lat przenosiła się z miejsca na miejsce, by w 1861 roku osiedlić się na stałe w Warszawie.

W 1858 roku Sienkiewicz rozpoczął naukę w warszawskim gimnazjum. Nie uzyskiwał wysokich ocen, najlepiej radził sobie z przedmiotami humanistycznymi. W wyniku trudnej sytuacji materialnej rodziny, dziewiętnastoletni Henryk objął posadę guwernera u Weyherów w Płońsku.

Prawdopodobnie w tym czasie napisał swoją pierwszą nieopublikowaną powieść pt. "Ofiara". Jednocześnie kończył zaocznie gimnazjum, uzyskując w 1866 roku świadectwo dojrzałości. Zgodnie z wolą rodziców zdał na wydział lekarski Szkoły Głównej Warszawskiej. Z czasem zrezygnował z tego kierunku i podjął studia prawnicze, by ostatecznie przenieść się na wydział filologiczno-historyczny.

Pierwszą próbę literacką Sienkiewicz podjął w 1867 roku, pisząc wierszowany utwór "Sielanka młodości", odrzucony przez "Tygodnik Ilustrowany". W 1869 roku zadebiutował jako dziennikarz, publikując m.in. w "Przeglądzie Tygodniowym". Pod pseudonimem Litwos pisał do "Gazety Polskiej" oraz "Niwy".

W 1873 roku zaczął pisać do "Gazety Polskiej" stałe felietony "Bez tytułu", a 1875 roku cykl "Chwila obecna". Od 1874 roku prowadził dział literacki w "Niwie".

Jego pierwsze powieści to "Na marne" (1871), "Humoreski z teki Woroszyłły" (1872), "Stary sługa" (1875), "Hania" (1876) oraz "Selim Mirza" (1877). Trzy ostatnie utwory nazywane są "małą trylogią". W okresie tym był także stałym gościem salonów warszawskich, bywał m.in. u znanej aktorki Heleny Modrzejewskiej.

W latach 1876-78 Sienkiewicz odbył podróż po Stanach Zjednoczonych. Z tego okresu pochodzą "Listy z podróży" drukowane w Gazecie Polskiej oraz "Szkice węglem". Pod wpływem wizyty w USA napisał także utwory: "Komedia z omyłek" (1878), "Przez stepy" (1879), "W krainie złota" (1880), "Za chlebem" (1880), "Latarnik" (1881), "Wspomnienia z Maripozy" (1882) oraz "Sachem" (1883).

Do Europy pisarz wrócił w 1878 roku. Najpierw odwiedził Londyn, później na rok zatrzymał się w Paryżu, gdzie poznał nowy nurt literacki - naturalizm, do którego po początkowym entuzjazmie, odniósł się w efekcie krytycznie. Wyrazem jego przekonań na temat naturalizmu są wydane drukiem odczyty "O naturalizmie powieści" (1881), "O powieści historycznej" (1889) oraz "Listy o Zoli" (1893).

W 1879 roku podczas podróży ze Lwowa do Szczawnicy Sienkiewicz poznał Marię Szetkiewiczównę, która w 1881 roku została jego żoną. Urodziło im się dwoje dzieci, Maria jednak po czterech latach małżeństwa zmarła na gruźlicę.

W 1882 roku pisarz związał się z dziennikiem "Słowo", początkowo został nawet jego redaktorem naczelnym. Napisał wtedy także utwór dramatyczny "Na jedną kartę". Od 1880 roku powstawało "Ogniem i mieczem", które drukowane w latach 1883-84 przez "Słowo", odniosło ogromny sukces.

"Potop" ukazał się w "Słowie" w latach 1884-86, a ostatnia część Trylogii "Pan Wołodyjowski" była drukowana w latach 1887-88. Cała "Trylogia" przyniosła pisarzowi wielką popularność. W roku 1888 Sienkiewicz odbył podróż do Hiszpanii, a w 1890 do Afryki, która to wizyta zaowocowała "Listami z Afryki". 1891 roku wyszła powieść "Bez dogmatu", a w 1895 - "Rodzina Połanieckich". W 1893 roku powstali "Krzyżacy".

Pisarz na krótko w 1893 roku związał się z Marią Romanowską, jednak w związku z ucieczką żony, otrzymał papieskie unieważnienie sakramentu małżeństwa. W 1895 roku powstało "Quo vadis", które odniosło ogromny sukces zarówno w kraju, jak i za granicą, tłumaczone na wiele języków. W 1913 roku zostało po raz pierwszy sfilmowane.

W 1900 roku Sienkiewicz obchodził jubileusz pracy twórczej, a Uniwersytet Jagielloński przyznał mu tytuł doktora honoris causa. W 1904 roku wziął ślub z cioteczną siostrzenicą Marią Babską, a w roku 1905 uhonorowano go literacką nagrodą Nobla za całokształt twórczości.

Jego ostatnią powieścią jest "W pustyni i w puszczy", wydane w odcinkach w 1910 roku. Po wybuchu I wojny światowej Sienkiewicz wyjechał do Szwajcarii, gdzie wraz z Ignacym Paderewskim założył Szwajcarski Komitet Generalny Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. Zmarł 15 listopada 1916 roku w Vevey, gdzie został pochowany. W 1924 roku jego prochy zostały uroczyście przeniesione do warszawskiej Katedry św. Jana.

Henryk Sienkiewicz jest jednym z najwybitniejszych pisarzy polskich. Jego twórczość pisana w okresie zaborów "ku pokrzepieniu serc", stała się ważnym składnikiem podtrzymującym świadomość i kulturę narodową.