"Redemptor hominis" - "Odkupiciel człowieka"

Pierwsza encyklika, najbardziej osobista, jest punktem wyjścia dla wszystkich pozostałych encyklik. Papież porusza w niej wszystkie później rozwinięte tematy. Szeroko omówiony został w tej encyklice temat prawdy i jej związku z wolnością w świecie, który pragnie wolności, lecz traktuje prawdę jako roszczenie i przeciwieństwo wolności.

Z encykliki "Zbawca ludzkości" płynie również wołanie do świata, podstawowy temat encykliki "Evangelium vitae", "nie zabijaj!". Papież zwraca uwagę, że więź Kościoła z Chrystusem nie jest przywiązaniem do przeszłości, patrzeniem wstecz, ale raczej więzią z tym, który sam jest przyszłością, ofiaruje przyszłość i zaprasza Kościół do otwarcia się na nowe czasy wiary.

W pierwszej encyklice Jan Paweł II dokonał syntezy doświadczeń zdobytych na drodze, którą przebył jako pasterz Kościoła i myśliciel naszych czasów. Encyklika ta koncentruje się na problemie człowieka. Wyrażenie z tej encykliki: "człowiek jest pierwszą i podstawową drogą Kościoła", urosło prawie do rangi motta w nauce Kościoła.

Według Papieża, antropologia i chrystologia są nierozłączne. Właśnie w Chrystusie zostało objawione, kim jest człowiek i jaką drogą powinien pójść, aby znaleźć życie. Chrystus jest nie tylko obrazem ludzkiej egzystencji, przykładem, jak powinniśmy żyć, ale "w pewien sposób zjednoczył się z każdym człowiekiem". Dosięga nas w głębi naszego wnętrza, u samych korzeni egzystencji, stając się w ten sposób - od wewnątrz - drogą człowieka. Chrystus przełamuje izolację "ja". Jest rękojmią niezniszczalnej godności każdej istoty ludzkiej, a równocześnie przezwycięża indywidualizm poprzez tworzenie komunii, której człowiek pragnie całym swoim jestestwem.

Przeciwstawiając się poglądowi, że człowieka można zrozumieć tylko wtedy, gdy punktem wyjścia uczynimy najbardziej pierwotne formy istnienia ludzkiego, Papież utrzymuje, że istotę człowieka możemy pojąć jedynie wówczas, gdy punktem wyjścia refleksji będzie człowiek doskonały. Z tej perspektywy możemy również zobaczyć drogę, którą musi on przebyć. Tylko wtedy zrozumiemy ostatecznie, kim jest człowiek, gdy będziemy wpatrywać się w tego, który w całej pełni urzeczywistnia naturę ludzką - Boga.

W dalszym rozwoju nauczania papieskiego ta encyklika utworzyła wraz z dwoma innymi "Dives in misericordia" i "Dominum et Vivificantem" tryptyk trynitarny.