Eksperci rynku rolnego apelują: Nie cofajmy polskiego rolnictwa do zeszłego stulecia

Według analiz Deloitte i dokumentów UE, średnie inwestycje dużych gospodarstw rolno-spożywczych w innowacje (m.in. technologie, wyspecjalizowany sprzęt, cyfryzację) kształtują się na poziomie 1 000 – 2 500 EUR/ha rocznie. W Polsce brak jest szczegółowych danych na poziomie FADN lub Eurostatu, które odnosiłyby rzeczywiste nakłady dużych gospodarstw do hektara. Unia Europejska w ramach Wspólnej Polityki Rolnej oferuje dofinansowanie innowacyjnych projektów najczęściej pokrywając 50–60% kosztów modernizacji, do maksymalnej kwoty 500 tys. EUR. Jednak ze względu na niższą średnią powierzchnię gospodarstw w Polsce, relatywnie niższe całkowite nakłady inwestycyjne w R&D (ok. 0,2-0,3 % produkcji rolnej ogółem) oraz strukturalne ograniczenia (np. droższy sprzęt, wyższy koszt paszy i energii), możemy wnioskować, że rzeczywiste wydatki na innowacje w dużych gospodarstwach w Polsce nie przekraczają 1 000 EUR/ha, co stawia je poniżej dolnej granicy efektywności europejskiej. Aby osiągnąć poziom innowacyjny porównywalny z gospodarkami zachodnioeuropejskimi, polskie duże gospodarstwa powinny zwiększyć wydatki na innowacje do co najmniej 1 200 –1 500 EUR/ha, czyli do połowy dolnej granicy UE.

Współpraca uczelni z profesjonalnymi, towarowymi gospodarstwami rolnymi i jej kontynuacja z OPR-ami pozwala na wdrażanie i testowanie innowacyjnych rozwiązań w zakresie agronomii, zootechniki, ochrony środowiska czy ekonomiki rolnictwa. Według ekspertów profesjonalne, towarowe gospodarstwa rolne i tworzone na ich bazie OPR-y stanowią kluczową bazę dydaktyczną dla realizacji zajęć praktycznych i przygotowania absolwentów do wyzwań rynku i spełniania oczekiwań konsumentów wobec sektora rolno-spożywczego.

"Brak możliwości kontynuacji działalności profesjonalnych, towarowych gospodarstw rolnych w ramach OPR-ów, a także pominięcie tego kryterium w postępowaniach przetargowych, niesie ryzyko degradacji funkcji edukacyjnej i badawczej tych ośrodków, co w konsekwencji może osłabić konkurencyjność całego polskiego sektora rolnego. Nie możemy zrezygnować z kryterium współpracy z nauką jako transferu do praktyki rolniczej. Ośrodki powinny trafiać w odpowiedzialne ręce i być zabezpieczone na przyszłość" – podkreśla dr inż. Krzysztof Gawęcki, wiceprezes Grupy Top Farms.

Dzięki współpracy z uczelniami w gospodarstwach stosowane są rozwiązania i standardy zgodne z najnowszą wiedzą i dobrymi praktykami rolniczymi.

"Ośrodki Produkcji Rolniczej (OPR), zgodnie z założeniem mają na celu zachowanie potencjału produkcyjnego, zwłaszcza w produkcji zwierzęcej, w gospodarstwach, w których likwidacja oznaczałaby utratę zaplecza technologicznego i miejsc pracy, a także utrzymanie ciągłości produkcji w strategicznych obszarach rolnictwa. Ważnym zadaniem OPR powinno być również zachowanie funkcji innowacyjno-rozwojowej, powinny one pełnić też swego rodzaju rolę ośrodków wiedzy i postępu dla gospodarstw indywidualnych. Dlatego też w pełni popieramy utrzymanie kryterium współpracy z uczelniami rolniczymi w Polsce w dokumentacjach przetargowych dotyczących dzierżawy OPR-ów" – podkreśla prof. dr hab. Henryk Bujak, Dyrektor Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych.

OPR-y powinny również wspierać rodzinne, wielopokoleniowe gospodarstwa rolne, stanowiące fundament polskiej wsi. Dzięki funkcji dydaktyczno-rozwojowej, mogą one pełnić rolę lokalnych centrów wiedzy, inspirując i wspierając indywidualnych rolników we wdrażaniu dobrych praktyk i innowacyjnych rozwiązań.

"To ośrodki postępu, których misją jest wspieranie wszystkich rolników zarówno tych wielkoobszarowych, jak i indywidualnych, przez udostępnianie im narzędzi i wiedzy niezbędnych do sprostania wymaganiom współczesnego rynku" – podkreśla prof. Henryk Bujak.

"Towarowe gospodarstwa rolne, na bazie których tworzone są OPR-y od lat pełnią rolę "żywych laboratoriów" – miejsc, w których prowadzone są badania naukowe, innowacyjne projekty technologiczne oraz praktyki i staże dla studentów. Dzięki współpracy uczelni i instytutów z dużymi i nowoczesnymi gospodarstwami komercyjnymi możliwa jest zarówno realizacja projektów naukowo-badawczych, transfer wiedzy do praktyki rolniczej jak i przygotowanie absolwentów uczelni rolniczych do pracy w nowoczesnych warunkach gospodarczych" – komentuje dr inż. Krzysztof Gawęcki.

Eksperci rynku rolnego w swoim piśmie do KOWR i do Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi podkreślają, że wyeliminowanie kryterium współpracy z uczelniami i jednostkami naukowymi oznaczałoby odejście od podstawowych celów, jakie przyświecały idei OPR-ów tj. powiązania praktyki gospodarczej z nauką i kształceniem przyszłych kadr dla polskiego rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego.

"Apelujemy o rozważenie przyjęcia przez Pana Ministra stanowiska popierającego tworzenie Ośrodków Produkcji Rolniczej, przy jednoczesnym podkreśleniu konieczności utrzymania kryterium współpracy z uczelniami wyższymi przy wyborze operatorów. Tak umocowany głos środowiska akademickiego, może stanowić istotny argument na rzecz kształtowania polityki rolnej, która będzie odpowiadać zarówno potrzebom produkcyjnym, jak i edukacyjnym" – podsumowuje dr hab. inż. Sylwester Tabor, prof. URK.

Rolnicy indywidualni hamulcem dla innowacyjności – sprzeciwiają się kryteriom dot. innowacyjności w dzierżawie gruntów pod OPR-y

Podczas sejmowego posiedzenia Komisji ds. Rolnictwa z 8 lipca 2025 roku posłowie zaapelowali do Ministerstwa Rolnictwa o wdrożenie jednolitych i przejrzystych kryteriów przetargowych dla wszystkich nowotworzonych OPR-ów. Jest to pokłosie wcześniejszych spotkań parlamentarnych m.in. z rolnikami indywidualnymi, którzy sprzeciwili się kryteriom dot. innowacyjności oraz współpracy z uczelniami rolniczymi i instytutami naukowymi w zapisach dotyczących postępowań przetargowych na utworzenie Ośrodków Produkcji Rolniczej. Apel środowiska naukowego sprzeciwia się sugestiom formułowanym przez rolników indywidulanych i podkreśla ważność utrzymania tych kryteriów, jako zapewniających realizację przez OPR-y jednej z kluczowych ról w rozwoju polskiego rolnictwa i budowaniu jego przewag konkurencyjnych.

Źródło: Grupa Top Farms