Co może prezydent? Dowiedz się, zanim oddasz głos

Zgodnie z art. 126 polskiej konstytucji, prezydent jest najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej. Stoi również na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności terytorialnej Polski. Jest reprezentantem państwa w stosunkach międzynarodowych.

Do jego uprawnień w tym zakresie należy ratyfikacja i wypowiadanie umów międzynarodowych (choć część z nich wymaga zgody parlamentu). Poza tym, mianuje i odwołuje przedstawicieli RP w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych, przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych państw oraz organizacji międzynarodowych.

Prezydent nadaje także obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na jego zrzeczenie się.

Prezydent jest również zwierzchnikiem Sił Zbrojnych. Dlatego na wniosek premiera zatwierdza strategię bezpieczeństwa narodowego, a na wniosek Rady Ministrów plany krajowych ćwiczeń systemu obronnego, których przebiegiem później kieruje.

Nie oznacza to jednak, że prezydent podejmuje decyzje operacyjne. Faktyczne dowodzenie pozostaje w rękach ministra obrony i szefa Sztabu Generalnego. Jednak w sytuacji wojny to właśnie prezydent - na wniosek premiera - mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych i może wprowadzić stan wojenny. Ma także prawo decydować o użyciu wojska za granicą.

Prezydent nie stanowi prawa, ale może je inicjować. Ma prawo zgłaszać własne projekty ustaw i - co szczególnie istotne - zawetować ustawy uchwalone przez parlament. Weto może być odrzucone większością 3/5 głosów w Sejmie, co w praktyce oznacza, że prezydent z silnym zapleczem politycznym może skutecznie blokować niektóre inicjatywy ustawodawcze rządu.

Prezydent ma też prawo kierować ustawy do Trybunału Konstytucyjnego, co może opóźnić ich wejście w życie lub je całkowicie zablokować. Dzięki temu pełni funkcję strażnika Konstytucji - przynajmniej w założeniu.

Prezydent mianuje sędziów, w tym sędziów Sądu Najwyższego - choć kandydaci są wskazywani przez Krajową Radę Sądownictwa. Mianuje także I Prezesa tego sądu spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego. Wybiera ponadto prezesa Trybunału Konstytucyjnego spośród dwóch kandydatów przedstawionych przez sędziów Trybunału.

Ma też prawo łaski - to jedno z najbardziej kontrowersyjnych i najszerzej komentowanych uprawnień prezydenta, które nie podlega żadnej kontroli.

Prezydent powołuje także dwóch członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, dwóch członków Rady Mediów Narodowych oraz trzech członków Rady Polityki Pieniężnej. Wnioskuje również do Sejmu o powołanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego.

To prezydent desygnuje premiera, ale zazwyczaj jest to osoba wskazana przez większość parlamentarną. Później desygnowany premier proponuje prezydentowi skład Rady Ministrów, a prezydent dokonuje aktu powołania premiera i pozostałych członków Rady Ministrów. Prezydent zarządza również wybory do Sejmu i Senatu i zwołuje pierwsze posiedzenie nowego parlamentu.

Prezydent może także, w sprawach szczególnej wagi, zwołać Radę Gabinetową - czyli posiedzenie rządu pod swoim przewodnictwem. Może wnioskować o przeprowadzenie kontroli przez Najwyższą Izbę Kontroli, a za zgodą Senatu może zarządzić ogólnokrajowe referendum.