Nobliści 2011

Najbardziej prestiżowe nagrody w dziedzinie nauki, kultury i nagroda pokojowa zostały przyznane. Obejrzyj galerię, by poznać tegorocznych laureatów Nagród Nobla.

Fundatorem Nagrody Nobla był szwedzki inżynier i wynalazca Alfred Bernhard Nobel. Fundacja Nobla powstała 111 lat temu. Rok później, czyli w 1901 roku, cztery lata po śmierci Nobla, przyznano po raz pierwszy nagrody. Zgodnie z tradycją są one wręczane laureatom w kolejne rocznice śmierci fundatora - 10 grudnia, a ogłaszane mniej więcej dwa miesiące wcześniej.

Od 1901 roku laureaci są wybierani co roku w dziedzinie: literatury, fizyki, chemii oraz medycyny lub fizjologii. Równie długo przyznawana jest też Nagroda Pokojowa. Alfred Nobel nie ustanowił nagrody dla ekonomistów, którą przyznaje się dopiero od 1968 roku. Jej fundatorem jest Bank Szwecji.

W poniedziałek 10 października po godz. 13 Sveriges Riksbank przyzna Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych.

Zobacz również:
Ubiegłoroczni laureaci Nagrody Nobla

(PAP/IAR/ked)

Laureatkami Pokojowej Nagrody Nobla zostały w tym roku trzy kobiety: Ellen Johnson Sirleaf, Leymah Gbowee i Tawakkul Karman. Decyzję ogłosił przewodniczący Norweskiego Komitetu Noblowskiego Thorbjoern Jagland. Jak podkreślił Jagland otrzymały one nagrodę za ich pokojową walkę o prawa kobiet.

Johnson-Sirleaf to obecna prezydent Liberii, pierwsza i jedyna kobieta-prezydent w Afryce. Jest 24 prezydentem Liberii. Pod koniec lat 80. pełniła funkcję ministra finansów.W styczniu 2006 roku Sirleaf objęła fotel prezydencki. Jest pierwszą i jedyną kobietą prezydentem w Afryce.

Zobacz również:
Ubiegłoroczni laureaci Nagrody Nobla

Laureatkami Pokojowej Nagrody Nobla zostały w tym roku trzy kobiety: Ellen Johnson Sirleaf, Leymah Gbowee i Tawakkul Karman.

Jemeńska dziennikarka Tawakkul Karman jest bojowniczką na rzecz praw człowieka, demokracji i wolności słowa. Należy do reformatorskiej partii Al-Islah i przewodzi organizacji zrzeszającej dziennikarki - Women Journalists Without Chains, którą założyła w 2005 roku.

Do tej pory tylko 12 kobiet było laureatkami Pokojowego Nobla. W ubiegłym roku wyróżnienie to otrzymał Liu Xiaobo, chiński pisarz i dysydent.

Zobacz również:
Ubiegłoroczni laureaci Nagrody Nobla

Laureatkami Pokojowej Nagrody Nobla zostały w tym roku trzy kobiety: Ellen Johnson Sirleaf, Leymah Gbowee i Tawakkul Karman.

Leymah Gbowee jest działaczką na rzecz praw człowieka i pokoju w Liberii. Jej organizacja - Women of Liberia Mass Action for Peace przyczyniła się do zakończenia wojny domowej. Po zakończeniu konfliktu, w wyborach w 2005 roku wybrano pierwszą kobietę prezydenta - Ellen Johnson Sirleaf, która również została tegoroczną laureatką.

Zobacz również:
Ubiegłoroczni laureaci Nagrody Nobla

Nagrodę Nobla w kategorii literatura w roku 2011 otrzymał Szwed Tomas Goesta Transtromer.

Transtroemer to szwedzki poeta, pisarz i tłumacz. Jest z wykształcenia psychologiem i pracował w tym zawodzie do 1990 roku, kiedy przeżył udar mózgu. Był na liście nominowanych do lauru od 1993 roku. Czekał tak długo, mimo że można o nim mówić jako o jednym z najwybitniejszych poetów świata - stwierdził sekretarz Akademii Peter Englund. Na początku lat 90. Transtroemer przeżył udar, po którym stracił możliwość mówienia i pisania. Mimo to nadal tworzy dzięki pomocy swej żony Moniki, która rozumie gesty i sygnały poety.

80-letni Tomas Transtroemer zna dobrze polską noblistkę Wisławę Szymborską, przyjaźni się z nią, odwiedzał ją w Krakowie. Na język polski jego poezję przekłada mieszkający w Szwecji polski literaturoznawca, profesor Uniwersytetu Sztokholmskiego Leonard Neuger.

Zobacz również:
Ubiegłoroczni laureaci Nagrody Nobla

Nagrodę Nobla z chemii otrzymał 70-letni Izraelczyk Daniel Shechtman. Komitet Noblowski uhonorował go za odkrycie kwazikryształów - struktur, których istnienie w przyrodzie uznawano wcześniej za niemożliwe.

Laureat jako pierwszy zaobserwował kryształy, w których występują regularne koncentryczne kręgi, składające się z dziesięciu elementów. To zjawisko przeczyło przyjętym prawom krystalografii, mówiącym, że kryształy mogą powstawać z takich układów, ale składających się maksymalnie z sześciu elementów.

Shechtman otrzyma nagrodę w wysokości 10 mln koron szwedzkich, czyli ok. 1,5 mln dolarów. 70-letni naukowiec pracuje w Izraelskim Instytucie Technologicznym (Technion - Israel Institute of Technology) w Hajfie.

Zobacz również:
Ubiegłoroczni laureaci Nagrody Nobla

Amerykanin Adam G. Riess wraz z Saulem Perlmutterem z USA oraz Brianem P. Schmidtem zostali laureatami tegorocznej Nagrody Nobla z fizyki. Odkryli oni, że Wszechświat rozszerza się coraz szybciej, mimo że przewidywano, iż tempo ekspansji maleje. Ustalili to obserwując światło odległych supernowych.

42-letni Amerykanin Adam G. Riess (najmłodszy z całej trójki) jest profesorem astronomii na Uniwersytecie Johnsa Hopkinsa w USA. W Space Telescope Science Institute prowadzi badania nad supernowymi i cefeidami (gwiazdami zmiennymi pulsującymi).

Kierował badaniami w ramach kooperacji kosmologów High-Z Team, które w 1998 roku doprowadziły do odkrycia przyspieszającego tempa rozszerzania się Wszechświata pod wpływem wypełniającej go tajemniczej ciemnej energii. Informację tę magazyn "Science" okrzyknął wówczas odkryciem roku.

Zobacz również:
Ubiegłoroczni laureaci Nagrody Nobla

52-letni Amerykanin Saul Perlmutter pracuje na Uniwersytecie Kalifornijskim. Perlmutter otrzyma połowę nagrody, która wynosi 10 mln koron szwedzkich (ok. 1,5 mln dolarów). Natomiast Schmidt i Riess podzielą się drugą połową.

Ich odkrycie wywołało wiele nowych pytań. Naukowcy wiedzieli, że tempo rozszerzania się Wszechświata zależy od jego łącznej energii. Znanych form materii było jednak zbyt mało, żeby wyjaśnić, skąd bierze się stałe przyspieszenie ekspansji. Brakującą część nazwano "ciemną energią" i na razie naukowcom nie udało się ustalić, czym ona mogłaby być. Wiadomo jednak, że stanowi ona ponad 70 proc. energii Wszechświata.

Zobacz również:
Ubiegłoroczni laureaci Nagrody Nobla

44-letni Australijczyk Brian P. Schmidt pracuje na Australijskim Narodowym Uniwersytecie.

O tym, że Wszechświat się rozszerza naukowcy wiedzieli od lat 20. XX w. Świadczyły o tym obserwacje widma światła, docierającego do Ziemi z odległych galaktyk. Badacze przypuszczali, że tempo ekspansji powinno stopniowo maleć, aż Wszechświat stanie się stabilny lub zacznie się proces odwrotny, czyli Wszechświat zacznie się kurczyć. Potwierdzenia tych teorii poszukiwali tegoroczni nobliści. Posłużyli się w tym celu światłem odległych wybuchających gwiazd.

Zobacz również:
Ubiegłoroczni laureaci Nagrody Nobla

Pochodzący z Kanady Ralph Steinman wraz z Amerykaninem Brucem Beutlerem i Francuzem Julesem Hoffmannem zostali laureatami Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny i fizjologii 2011 za odkrycia dotyczące funkcjonowania układu odpornościowego.

Zasługą Ralpha Steinmana było odkrycie komórek dendrytycznych, pełniących kluczową rolę w drugiej linii obrony immunologicznej, czyli w tzw. adaptacyjnym układzie odpornościowym (adaptive immune system). Tego rodzaju odporność wytwarza się po tym, jak organizm zetknie się z patogenem i go wyeliminuje, ale jednocześnie zapamięta go (jest to tzw. pamięć immunologiczna), tak by mógł uruchomić reakcję odpornościową natychmiast po ponownym ataku drobnoustroju.

Naukowiec zmarł trzy dni przed ogłoszeniem werdyktu Komitetu Noblowskiego. Powstał więc duży problem, ponieważ zgodnie z obowiązującą od 1974 roku regułą przyznawania Nagród Nobla laureatem wyróżnienia można zostać jedynie za życia. Fundacja Noblowska zdecydowała jednak, że Ralph Steinman pozostanie laureatem.

Zobacz również:
Ubiegłoroczni laureaci Nagrody Nobla

Tegoroczni laureaci z dziedziny medycyny dokonali przełomowych odkryć dotyczących tego, jak działa nasz układ odpornościowy. Bruce Beutler i Jules Hoffmann wyjaśnili jak funkcjonuje tzw. wrodzony układ odpornościowy (innate immune system).

Zobacz również:
Ubiegłoroczni laureaci Nagrody Nobla

Jest to pierwsza linia obrony systemu immunologicznego, gdy patogeny, takie jak bakterie i wirusy, pokonają bariery fizyczne, chemiczne i biologiczne organizmu. Jest to odpowiedź natychmiastowa, lecz nieswoista (nie jest skierowana przeciwko konkretnym zarazkom).

Zobacz również:
Ubiegłoroczni laureaci Nagrody Nobla

(PAP/IAR/ked)

Dobra informacja to dobry tytuł. Codziennie próbujemy zaciekawić Was swoimi tytułami – pora na odwrócenie ról. Zostań na 1 dzień wydawcą Wirtualnej Polski i decyduj, co danego dnia będą czytać miliony Polaków.

Wejdź na: ciekawsza.wp.pl