Historyczna wizyta

Reżyser Andrzej Wajda z żoną Krystyną Zachwatowicz na terenie Polskiego Cmentarza Wojennego, części kompleksu memorialnego "Katyń"

Kobieta modli się przed Pomnikiem Katyńskim.

Planowane na godz. 12.00 czasu polskiego uroczystości w Lesie Katyńskim opóźniły się o niemal godzinę z powodu spóźnienia premiera Władimira Putina.

Szefowie rządów Polski i Rosji oddali hołd polskim oficerom zamordowanym przez NKWD w 1940r.

13:00 Przedstawiciele chrześcijan, żydów i muzułmanów odmówili modlitwy na Polskim Cmentarzu Wojennym w Katyniu. W modlitwach udział wzięli: zwierzchnik Cerkwi w Polsce metropolita abp Sawa, Naczelny Rabin Polski Michael Schudrich, biskup Kościoła ewangelicko-augsburskiego (luterańskiego) w Polsce Jerzy Samiec, Adam Świerblewski z Muzułmańskiego Związku Religijnego oraz biskup pomocniczy warszawski Tadeusz Pikus.

13:48 - Pamiętamy o zbrodni i o jej ofiarach. Pamiętamy o zbrodni popełnionej na ludziach, a także o zbrodni, którą próbowano wykonać na całym narodzie. Pamiętamy o tych, którzy oddali życie tu i w wielu innych miejscach w całej sowieckiej Rosji - powiedział Tusk podczas uroczystości w Lesie Katyńskim. Jak dodał, liczba zabitych, niezależnie od tego, jak duża, "nigdy nie będzie dla nas statystycznym zbiorem". - Tak chcieli oprawcy. Chcieli, żeby zabici tu i w innych miejscach kaźni pozostali bez naszej pamięci, bez nazwisk, aby nikt nie poznał okoliczności ich śmierci. Dla nas rozstrzelano tutaj każdego z osobna. Tu ginął człowiek po człowieku - podkreślił polski premier. - Przemoc sama nie potrafi utrzymać się przy życiu, musi być spleciona z kłamstwem. Prawda, szczególnie w Katyniu, musi więc zabrzmieć - dodał. - Czeka nas droga do pojednania. Panie premierze, oni tu przecież są, oni w tej ziemi leżą. Oczodoły ich przestrzelonych czaszek patrzą i czekają, czy jesteśmy zdolni, żeby przemoc i kłamstwo
zamienić w pojednanie - zwrócił się do premiera Rosji. - Ważne jest dla nas każde nazwisko, każda informacja, każde świadectwo - powiedział Tusk, podkreślając, że Polacy nigdy nie zapomną o swoich poległych. - O tych zabitych tutaj będziemy pamiętać zawsze - podkreślił. Tusk zaakcentował też, że Katyń miał być "kłamliwym mitem" założycielskim państwa komunistycznego. - Ci, którzy na tym kłamstwie chcieli ufundować powojenną Polskę, przegrali z prawdą, bo narodził się mit, mit powtarzany z ust do ust przez całe pokolenia. I zawsze wtedy, kiedy słyszeliśmy, nawet gdy mówiono szeptem prawdę o Katyniu, wiedzieliśmy, że nas nie pokonali - mówił Tusk. - Prawda o Katyniu stała się mitem założycielskim niepodległej Polski - zaznaczył polski premier.

13:49 - Na drodze do pojednania polsko-rosyjskiego postawiliśmy dwa drogowskazy: pamięć i prawdę - powiedział Tusk. - Tu, w Katyniu także trzeba dziś powiedzieć, trzeba mieć wreszcie tę odwagę i siłę, że czeka nas droga do pojednania, niczego nie zamykamy, musimy znaleźć w sobie odwagę i siłę, by wszystko otworzyć, chcemy pamiętać właśnie po to, aby ta droga do pojednania była jak najprostsza i jak najkrótsza - mówił premier. Przypomniał również słowa pisarza Aleksandra Sołżenicyna, cytującego rosyjskie powiedzenie: "Jedno słowo prawdy, cały świat za sobą pociąga". - Dziś chcę wierzyć, że jedno słowo prawdy może pociągnąć także za sobą dwa wielkie narody, tak boleśnie podzielone przez historię. Narody, które dzisiaj szukają tej prostej i krótkiej drogi do pojednania - podkreślił premier.

13:50 - Prawda o Katyniu stała się mitem założycielskim niepodległej Polski i spowodowała, że w jakimś sensie my wszyscy Polacy jesteśmy jedną wielką rodziną katyńską - mówił Donald Tusk. Premier podkreślał w swoim wystąpieniu, że jako Polacy chcemy pamiętać - nie tylko w Katyniu - o innych narodach. - Zawsze, gdy przybywali tu polscy przywódcy już w czasach wolnej Polski, pamiętali także o Rosjanach, którzy leżą w tej ziemi i o pochodzących z innych narodów - mówił polski premier. - Chcemy, aby ten mit nikogo nie dzielił, ta prawda nie może dzielić, ale ta prawda musi brzmieć, ona była jak zbroja dla nas wszystkich, dla tych kilku pokoleń powojennej Polski, dzięki tej zbroi przetrwaliśmy - mówił Donald Tusk.

13:52 Tusk powiedział, że opowiadał Putinowi o Janinie Lewandowskiej, córce generała Józefa Dowbor-Muśnickiego, która zginęła w Katyniu. - Jako pierwsza Europejka skoczyła ze spadochronem z ponad pięciu kilometrów. (...) To była dziewczyna, która chciała normalnie żyć, skończyła konserwatorium muzyczne, szkołę pilotażu. Kiedy wybuchła wojna, wstąpiła do wojska. W Warszawie miały się wtedy odbyć mistrzostwa szybowcowe i ona chciała je wygrać. Ale wojna zniszczyła nie tylko to zwykłe ludzkie marzenie. 22 kwietnia miała obchodzić urodziny - strzelono jej w tył głowy właśnie tutaj, w Katyniu - mówił szef polskiego rządu.

13:53 Polski premier przypomniał słowa rosyjskiego pisarza Aleksandra Sołżenicyna: "Nie zapominajmy, że przemoc nie jest sama, bo nie potrafi sama utrzymać się przy życiu, koniecznie musi być spleciona z kłamstwem. Istnieje między nimi związek krwi, związek najgłębszy i najbardziej naturalny, przemoc niczym prócz kłamstwa nie może się osłonić, a kłamstwo nie utrzyma się inaczej niż w oparciu o przemoc. Każdy, kto przyjął kiedyś przemoc jako swoją metodę skazany jest nieuchronnie na to, aby przyjąć kłamstwo jako swoją zasadę". Dlatego - mówił Tusk - Polacy zawsze głęboko wierzyli, że prawda, szczególnie w Katyniu "jest najlepszą bronią przeciwko przemocy".

13:59 - Zebraliśmy się tutaj w związku ze wspólna pamięcią i wstydem. Chylimy czoła przed tymi, którzy mężnie przyjęli tutaj śmierć, (...) kogo nie doczekały matki, rodziny - powiedział premier Rosji Władimir Putin, przemawiając przy rozwidleniu dróg między polską a rosyjską częścią Memoriału Katyń. - W tej ziemi leżą obywatele radzieccy, którzy spłonęli w ogniu stalinowskich represji lat 30., polscy oficerowie rozstrzelani z tajnego rozkazu, żołnierze Armii Czerwonej unicestwieni przez nazistów w czasie Wielkiej Wojny Ojczyźnianej. Katyń na zawsze związał ich losy. Tutaj jak brat z bratem, we wspólnej mogile osiągnęli wieczny spokój, ale nie niepamięć - powiedział szef rosyjskiego rząd. - Z pamięci nie da się wymazać męczeńskiej śmierci niewinnych ofiar - dodał Putin. Podkreślił, że pamięci o przestępstwach i zbrodniach nie da się ukryć. - Polsce i Rosji, jak żadnym innym krajom Europy, trafiło się przeżyć praktycznie wszystkie tragedie XX wieku, zapłacić bardzo wysoką cenę za dwie wojny światowe - mówił
Putin na rozwidleniu dróg między polską a rosyjską częścią Kompleksu Memorialnego "Katyń". Premier Rosji mówił też o "nieludzkich zbrodniach totalitaryzmu", "zbrodniach stalinizmu, kolektywizacjach, zbrodniach i represjach lat 30." ubiegłego wieku. - To wszystko jest nam bardzo dobrze znajome i zrozumiałe - mówił Putin. - Kaci totalitaryzmu zabijali ludzi, niszczyli ich niezależnie od ich pochodzenia, rasy, religii - podkreślił.

14:21 - Przed tymi grobami, przed ludźmi, którzy przyszli tutaj uczcić pamięć swoich bliskich można byłoby powiedzieć: zapomnijmy o wszystkim, ale to byłoby dwulicowe. Jesteśmy zobowiązani, żeby zachować pamięć o przeszłości i będziemy to robić, niezależnie jak gorzka jest prawda - powiedział rosyjski przywódca. Jak zaznaczył, "nie do nas należy zmiana tego, co było w przeszłości", ale - podkreślił - jesteśmy w stanie zachowywać lub odtworzyć prawdę, a to oznacza historyczną sprawiedliwość. Zaznaczył, że ta ciężka praca jest złożona na barkach historyków polskich i rosyjskich. - Polscy i rosyjscy historycy pracują w tej chwili, aby tę prawdę odkryć i ułatwić otwarcie pomiędzy naszymi krajami. To pomoże nam uciec od ślepego zaułka niezrozumienia i ciągłego rozliczania się nawzajem, jak również ciągłego dzielenia krajów na te, które mają racje i te które są winne - oświadczył szef rosyjskiego rządu.

14:28 - Pamiętamy o wszystkim, rozumiejąc, że nie jest możliwe żyć tylko przeszłością; dlatego jesteśmy tu razem w Katyniu - powiedział premier Rosji. Podkreślił, że dziesięciolecia cynicznych kłamstw nt. Katynia były też zamazywaniem prawdy o tragicznej historii radzieckiego narodu. Przypominając wspólne gdańskie obchody z 2009 r. rocznicy wybuchu II wojny światowej, powiedział, że jest pewien, iż wkrótce razem będziemy świętować rocznicę wielkiego zwycięstwa, w którym kluczową rolę odegrali żołnierze Armii Czerwonej i w której poświęciły życie setki tysięcy polskich żołnierzy Wojska Polskiego i Armii Krajowej. - Nasza wspólna historia powinna nas zbliżać, nie mamy moralnego prawa, aby zostawiać następnym pokoleniom nieufność i wrogość - powiedział Putin. Dodał, że w Europie XXI wieku nie ma innej alternatywy niż dobrosąsiedzkie stosunki między Polską a Rosją.

14:57 Premierzy Polski i Rosji wmurowali kamień węgielny pod Świątynię Zmartwychwstania Chrystusa, która ma upamiętnić rosyjskie ofiary stalinowskich represji spoczywające w ziemi katyńskiej. Budowa cerkwi ma potrwać rok. Stanie ona przy wjeździe na teren zespołu memorialnego, którego częścią jest też Polski Cmentarz Wojenny. Był to ostatni punkt uroczystych obchodów 70. rocznicy mordu katyńskiego. Na zakończenie Tusk i Putin wyszli na chwilę do osób zgromadzonych wokół Kompleksu Memorialnego "Katyń", z niektórymi zamienili kilka słów. Obaj szefowie rządów udali się do Smoleńska, gdzie spotkają się z przewodniczącymi Polsko-Rosyjskiej Grupy ds. Trudnych.

15:30 - To ważny dzień, dobrze, że premier Donald Tusk mówił o pojednaniu - powiedział były premier Tadeusz Mazowiecki po zakończeniu uroczystości w Katyniu. Zdaniem Mazowieckiego, premier Donald Tusk mówił "o gotowości na otwarcie siebie", na pojednanie. - Ważne słowa, archiwa otworzyć, ale i siebie otworzyć - mówił były premier. Odnosząc się do wystąpienia Putina, Tadeusz Mazowiecki ocenił, że nie było to gładkie przemówienie. - To było przemówienie przemyślane i przeżyte - powiedział. - To, że ze wspólnoty losów polskich i rosyjskich należy wyciągnąć wnioski na przyszłość, to było bardzo przemyślane po stronie Putina. Tu nie było handlu. Bardzo dobrze oceniam wystąpienie Putina. Pokazanie wspólnoty losów i tego, że zobowiązuje ona do pójścia razem naprzód, to dobry krok - mówił były premier

15:35 Obecny w Katyniu były prezydent Lech Wałęsa określił środowe uroczystości jako bardzo ważny dzień, choć jeszcze nie przełomowy. - Ale blisko przełomu - dodał. Były prezydent nie chciał odpowiadać na dalsze pytania dziennikarzy, tłumacząc się tym, że musi bez emocji posłuchać obu przemówień jeszcze raz.

Krzyż na terenie Polskiego Cmentarza Wojennego, części kompleksu memorialnego "Katyń".

15:40 W Smoleńsku rozpoczęło się spotkanie premierów Polski i Rosji, Donalda Tuska i Władimira Putina, z przewodniczącymi polsko-rosyjskiej Grupy ds. Trudnych Adamem Rotfeldem oraz Anatolijem Torkunowem. Następnie planowane jest spotkanie w wąskim gronie premierów Polski i Rosji, a po nim konferencja prasowa. Tusk i Putin mają się także spotkać z przedstawicielami Polonii i Rodzin Katyński

15:40 W Smoleńsku rozpoczęło się spotkanie premierów Polski i Rosji, Donalda Tuska i Władimira Putina, z przewodniczącymi polsko-rosyjskiej Grupy ds. Trudnych Adamem Rotfeldem oraz Anatolijem Torkunowem. Następnie planowane jest spotkanie w wąskim gronie premierów Polski i Rosji, a po nim konferencja prasowa. Tusk i Putin mają się także spotkać z przedstawicielami Polonii i Rodzin Katyński

Premier RP Donald Tusk oraz premier Rosji Władimir Putin, podczas spotkania z Przewodniczącymi Polsko-Rosyjskiej Grupy ds. Trudnych.