Tadeusz Różewicz nie żyje

Informację o śmierci artysty przekazał rzecznik wrocławskiego magistratu Arkadiusz Filipowski. - Świat stracił jednego z największych poetów. To również olbrzymia strata dla wrocławskiej kultury - powiedział dyrektor wydziału kultury wrocławskiego magistratu Jarosław Broda.

- Tadeusz Różewicz to ojciec założyciel nowoczesnej, współczesnej poezji polskiej, w kształcie, w jakim powstała po II wojnie światowej. Do dziś był jednym z punktów orientacyjnych na mapie polskiej poezji - powiedział prezes Polskiego PEN Clubu Adam Pomorski. - Jesteśmy świadomi też aspektów politycznych, egzystencjalnych, poetyk, jego wierszy, prozy i dramaturgii, która rewolucjonizowała polski teatr. Myślę, że to jest olbrzymie dzieło, które będzie rosło w historii polskiej literatury i jeszcze długo będzie oddziaływać na współczesną literaturę polską - dodał.

Minister kultury i dziedzictwa narodowego Bogdan Zdrojewski poinformował, że Różewicz zostanie pochowany w Karpaczu (Dolnośląskie) na cmentarzu ewangelickim. - Chciał być tam pochowany i mówił, że bardzo mu zależy, aby być w górach, aby być bliżej nieba, aby mu nie przeszkadzano, aby nie było nadmiernego rozgłosu - dodał Zdrojewski.

Różewicz w ostatnim czasie chorował. Od kilku lat bardzo rzadko pokazywał się publicznie.

W czwartek od godz. 12.00 w Starym Ratuszu we Wrocławiu została wystawiona księga kondolencyjna. Jako pierwszy do księgi wpisał się prezydent Wrocławia Rafał Dutkiewicz. "Szanowny i kochany Panie Tadeuszu. Szczęśliwe są miasta, które mają swoich poetów. Szczęśliwy był Wrocław, z którym od 1968 r. związał Pan swoje losy. Dziś Wrocław zapłakał, bo odszedł jego Poeta i Honorowy Obywatel. Pozostanie Pan jednak obecny w swojej twórczości. Będziemy wracać do pańskiej poezji, do sztuk teatralnych i esejów, w których zgłębiał Pan tajniki ludzkiej kondycji. (...) Swoją postawą twórczą i życiową pokazał Pan, że w czasach wypędzenia z kultury dawnych tradycji i wartości można pogłębiać wrażliwość i tolerancję, można ocalić człowieczeństwo" - napisał Dutkiewicz.

Pamięć o zmarłym poecie minutą ciszy uczcili także posłowie i senatorowie podczas czwartkowych posiedzeń obu izb.

Poeta debiutował w 1947 r. tomem "Niepokój". Po doświadczeniach wojny, według Różewicza, niemożliwe było uprawianie poezji takiej jak dawniej. Był jednym z pierwszych poetów, którzy zareagowali na okrucieństwa wojny nie tylko treścią poezji, ale zmianą jej formy, odrzuceniem romantycznego sztafażu, surowym obrazowaniem. W latach 50. ukazały się kolejne tomy wierszy Różewicza: "Pięć poematów" (1950), "Czas który idzie" (1951), "Wiersze i obrazy" (1952), "Równina" (1954).

Poeta lubił podkreślać, że nie ma dla niego większej nagrody niż autentyczne zainteresowanie i przeżywanie jego wierszy przez czytelnika, zwłaszcza tego najbardziej krytycznego.

Teatr realistyczno-poetycki

Różewicz wprowadził do polskiego dramatu nowy typ bohatera, często bez wyraźnie określonej tożsamości, biernego, nieuporządkowanego wewnętrznie, zbliżonego trochę do bohatera średniowiecznych moralitetów przez to, że jest każdym, a zarazem nikim konkretnym. Swój typ teatru Różewicz nazywa teatrem realistyczno-poetyckim. Poza napisaną w 1959 roku "Kartoteką" najsłynniejsze sztuki Różewicza, to m.in. "Białe małżeństwo", "Stara kobieta wysiaduje", "Odejście głodomora", "Pułapka", "Do piachu".

Poezja Tadeusza Różewicza, przedstawiciela "Pokolenia Kolumbów", zdominowana jest przez wizję masowej śmierci, wyraża tragizm osamotnionej jednostki, zagubionej w powojennym świecie pełnym okrucieństwa i obojętności. Pisarz sam siebie nazywał twórcą "porażonym wojną". Dramatyzm jego poezji oddaje fragment najbardziej znanego wiersza - "Ocalony": Mam dwadzieścia cztery lata, ocalałem, prowadzony na rzeź".

Na drugim biegunie twórczości Różewicza znalazły się wiersze opowiadające o prostych uczuciach, o podstawowych wartościach: życzliwości, dobroci, przywiązaniu do miejsc i ludzi. Formalnie jego twórczość stanowiła kontynuację tradycji awangardy.

Od 1968 roku Różewicz mieszkał we Wrocławiu, publikował głównie na łamach "Twórczości", "Odry" i "Dialogu". W latach 90. ogłosił dramat "Kartoteka rozrzucona", dwa nowe zbiory wierszy "Płaskorzeźba" i "Recycling. zawsze fragment", "Historię pięciu wierszy", "Nożyk profesora", "Matka odchodzi", "szara strefa" i "Wyjście".

Ostatnia większa publikacja Różewicza - "Kup kota w worku" - ukazała się w 2008 r. To zbiór wierszy i krótkich form prozatorskich.

Różewicz był laureatem wielu nagród i wyróżnień. W 1999 roku otrzymał Nagrodę Literacką im. Władysława Reymonta za twórczość całego życia, a w 2000 roku nagrodę Nike za tomik wierszy „Matka odchodzi”. Otrzymał też "Złote Berło" przyznane przez Fundację Kultury Polskiej oraz Złoty Medal "Zasłużony Kulturze Gloria Artis".

Tadeusz Różewicz urodził się 9 października 1921 roku. W czasie wojny należał do Armii Krajowej, działał pod pseudonimem "Satyr". Był także redaktorem podziemnego czasopisma "Czyn Zbrojny". W 1942 roku ukończył konspiracyjny kurs podchorążych.

Pierwsze utwory publikował jeszcze przed wojną, między innymi w czasopismach "Pod znakiem Marii" i "Czerwone Tarcze". Jednak jego pierwszy, powojenny zbiorek poetycki "Niepokój" jest uznawany za debiut Różewicza. Po wojnie studiował historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim.