Janusz Tazbir był badaczem kultury staropolskiej oraz reformacji i kontrreformacji w Polsce, a także cenionym popularyzatorem wiedzy historycznej.
Przez wiele lat pracował w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk. W 1989 roku został jej członkiem rzeczywistym. W latach 1999-2003 pełnił funkcję wiceprezesa PAN.
Oprócz reformacji, jego zainteresowania naukowe koncentrowały się wokół dziejów polskiej tolerancji. Prof. Tazbir był autorem sformułowania "państwo bez stosów", oznaczającego dawną Rzeczpospolitą, w której panowała wolność wyznania i nie było wojen religijnych. Termin ten wszedł do międzynarodowego obiegu.
W dorobku miał wiele publikacji, między innymi: "Państwo bez stosów. Szkice z dziejów tolerancji w Polsce XVI i XVII wieku", "Historia Kościoła katolickiego w Polsce 1460-1795", "Reformacja w Polsce. Szkice o ludziach i doktrynie" i "W pogoni za Europą". W ostatnich latach wydał także "Pokuszenie historyczne. Ze świata szabel i kontuszy" oraz "Od sasa do lasa". Pisał również szkice o literaturze. Opracował antologię "Literatura antyjezuicka w Polsce 1578-1925".
Był autorem wielu artykułów o tematyce historycznej. Przez ponad 40 lat pełnił funkcję redaktora naczelnego rocznika "Odrodzenie i reformacja w Polsce".
Prof. Tazbir został odznaczony między innymi Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej i Złotym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis. Uhonorowany tytułem doktora honoris causa Uniwersytetu Opolskiego i Rosyjskiej Akademii Nauk.
