Bohaterowie naszych ulic

Chodzi w niej także o usunięcie symbolicznych śladów po tym okresie. Nadal bowiem w wielu miejscach nazwy ulic upamiętniają nie tych, którzy polską suwerenność i niepodległość budowali, lecz tych, którzy z nią walczyli.

Akcja zmiany nazw ulic, kolejna po 1990 r., wywołuje czasem protesty mieszkańców, którzy nie tyle bronią osobliwych „patronów”, ale zwracają uwagę na koszty operacji. Nazwanie ulicy czyimś imieniem jest wyrazem publicznego uznania składanego przez społeczeństwo. Mają to być bohaterowie naszej wyobraźni, z których czynami się utożsamiamy. We wszystkich krajach przywiązuje się do tego wagę, dbając, aby ulice nie miały patronów, którzy w żaden sposób na to nie zasługują. Trudno sobie wyobrazić sytuację, aby w Niemczech była nadal ulica Horsta Wessela, młodego bojówkarza SA, zastrzelonego przez komunistów w 1930 r., lub innego działacza nazistowskiego, nawet nie odpowiedzialnego za zbrodnie wojenne. Byłoby oczywiste, że zachowanie takiej nazwy jest formą aprobaty dla systemu, któremu służyli. Wobec komunistów nie powinna być stosowana inna miara. Dlatego przypominamy dokonania niektórych z „bohaterów” naszych ulic.

Michał Żymierski „Rola” (1890–1989)

Podczas I wojny światowej służył w Legionach. Od stycznia 1919 r. w Wojsku Polskim. W 1927 r. skazany na 5 lat więzienia za nadużycia finansowe przy dostawach dla armii, zdegradowany do stopnia szeregowca i wydalony z zawodowej służby wojskowej. W 1932 r. zwerbował go do współpracy sowiecki wywiad wojskowy – GRU, któremu dostarczał informacje na temat organizacji i wyszkolenia Wojska Polskiego (WP). 1 stycznia 1944 mianowany naczelnym dowódcą Armii Ludowej pod pseudonimem „Rola”. W latach 1944–1947 – jako dowódca Armii Ludowej (do lipca 1944 r.) i naczelny dowódca WP – m.in. zatwierdzał wyroki śmierci na żołnierzy AK, wydawane przez sądy wojskowe PKWN. Jako przewodniczący Komisji Bezpieczeństwa Państwowego (od 1946 r.) był współodpowiedzialny za prześladowania żołnierzy powojennego podziemia. W latach 50. sam również był ofiarą prześladowań politycznych. Marszałek Polski.

Karol Świerczewski „Walter” (1897–1947)

W1920 roku jako dowódca batalionu Armii Czerwonej brał udział w walkach przeciw Polsce. Później był dowódcą pułku, wykładowcą i komisarzem politycznym w Szkole Czerwonych Komunardów w Moskwie. W 1936 r. pod pseudonimem „Walter” został skierowany przez Stalina do dowodzenia jednostkami międzynarodowymi podczas wojny domowej w Hiszpanii. Realizował tam działania zlecone i nadzorowane bezpośrednio przez sowiecki wywiad zagraniczny. Od 1943 r. dowodził polskimi formacjami wojskowymi, tworzonymi u boku Armii Czerwonej. Był wyjątkowo nieudolnym dowódcą. Szczególnie tragiczna w skutkach była operacja łużycka 2. Armii WP, gdzie jego błędy w dowodzeniu doprowadziły do tragicznych porażek i olbrzymich strat wśród żołnierzy. W marcu 1947 r. zginął pod Baligrodem w Bieszczadach, w zasadzce zorganizowanej przez UPA.

Armia Ludowa (AL)

Powstała w styczniu 1944 r. na bazie Gwardii Ludowej, utworzonej w 1942 roku jako zbrojne ramię komunistycznej konspiracji PPR, ściśle podporządkowane ośrodkom dowódczym w ZSRR. Mimo propagandowych haseł, ukierunkowanych na wykreowanie AL jako siły zbrojnej polskiego podziemia, do końca pozostała narzędziem polityki Stalina wobec Polski. W miarę zajmowania terenów Polski przez Armię Czerwoną wielu oficerów i żołnierzy AL stało się funkcjonariuszami bezpieki i milicji. Paweł Finder (1904–1944)

W okresie międzywojennym prowadził działalność wywrotową w szeregach Komunistycznej Partii Polski, za co był skazany na 10 lat więzienia. Po 1939 r. działał w Związku Radzieckim. Przeszedł tam szkolenie polityczne i wywiadowcze. W grudniu 1941 r. wraz z innymi członkami Grupy Inicjatywnej został zrzucony do Polski. Był współzałożycielem PPR. Podobnie jak pozostali członkowie kierownictwa tej partii, był całkowicie podporządkowany Moskwie i ściśle wykonywał rozkazy międzynarodówki komunistycznej. Po zabójstwie M. Nowotki został I sekretarzem KC PPR. W celu osłabienia Polskiego Państwa Podziemnego sztab Gwardii Ludowej za zgodą Findera denuncjował do gestapo oficerów AK i akceptował dokonywanie przez członków GL pospolitych rabunków. Po aresztowaniu przez gestapo, w lipcu 1944 r. został rozstrzelany.

Aleksander Zawadzki (1899–1964)

W 1918 r. walczył w obronie Lwowa, a później przeciwko bolszewikom. W 1922 r. został członkiem Komunistycznej Partii Polski. Wielokrotnie szkolony w Moskwie. Za organizowanie komórek dywersyjnych i szpiegowskich w wojsku polskim został w 1936 r. skazany na 15 lat więzienia. W czasie wojny przebywał w ZSRR, był współorganizatorem Związku Patriotów Polskich, instrumentu stalinowskiej polityki wobec Polski. Po 1948 r. był najbliższym współpracownikiem Bolesława Bieruta i ponosił odpowiedzialność za zbrodnie stalinowskie.

Marceli Nowotko (1893–1942)

W 1920 r. na zdobytych przez Armię Czerwoną terenach polskich kierował represjami wobec polskiej inteligencji i chłopów. W czasie wojny znalazł się w ZSRR. Po przeszkoleniu przez sowiecki wywiad został w grudniu 1941 r. zrzucony na terytorium Polski. Po zatwierdzeniu przez Moskwę, powołał Polską Partię Robotniczą, a wkrótce potem także jej formację zbrojną – Gwardię Ludową (GL). W strukturze GL stworzył specjalną „komórkę dezinformacyjną”, zajmującą się śledzeniem, zdobywaniem pseudonimów, nazwisk i adresów działaczy podziemia niepodległościowego i Armii Krajowej. Informacje przekazywano do gestapo w celu rozbicia struktur AK. Zginął 28 listopada 1942 r., zastrzelony w niewyjaśnionych okolicznościach przez Bolesława Mołojca, dowódcę Gwardii Ludowej.

Andrzej Grajewski