Atak na Pearl Harbor

70 lat temu Ameryka została rzucona na kolana. Rankiem 7 grudnia 1941 roku japońska flota dokonała niespodziewanego ataku na bazę wojskową w Pearl Harbor na Hawajach - w jego wyniku USA doznały jednej z największych klęsk militarnych w swej historii, a na Pacyfiku na dobre rozpoczęły się krwawe zmagania, zakończone dopiero cztery lata później zrzuceniem bomb atomowych na Hiroszimę i Nagasaki.

Na zdjęciu płonący pancernik USS "West Virginia", który w sumie został trafiony dwiema bombami i siedmioma torpedami. Razem z nim na dnie spoczęło 106 marynarzy.

(wp.pl/tbe)

W przededniu ataku Pearl Harbor była jedną z głównych baz amerykańskiej armii, stacjonowała tu większość sił Floty Pacyfiku. Wielu amerykańskich oficerów ostrzegało, że wysunięta placówka jest narażona na niespodziewany atak Japonii, której plany ekspansji niechybnie prowadziły do konfliktu z USA. Jak się później okazało, ich obawy były słuszne.

Zdjęcie lotnicze Pearl Harbor z 1940 roku.

Dążące do rozwoju przemysłowego i gospodarczego Cesarstwo Japonii poszukiwało źródeł surowców drogą podbojów. A to prowadziło do otwartej wojny ze Stanami Zjednoczonymi, żywotnie zainteresowanych rejonem Azji Południowo-Wschodniej i Pacyfiku. Japończycy zdawali sobie sprawę z tego, że USA nie stałyby bezczynnie patrząc, jak cesarska armia siłą zdobywa kolejne terytoria. Dlatego władze w Tokio postanowiły w jednym śmiałym uderzeniem zniszczyć amerykańskie siły na Pacyfiku i w ten sposób zapewnić sobie możliwość realizacji planów ekspansji.

Na zdjęciu kłęby dymu nad pancernikiem USS "Nevada". Okręt został trafiony sześcioma bombami i jedną torpedą. W rezultacie ataku zginęło 60 służących na nim marynarzy, ale zniszczenia jednostki były stosunkowo niewielkie.

Plan japońskiego ataku był oczywiście trzymany w ścisłej tajemnicy, ale dziś już wiadomo, że amerykański wywiad otrzymywał niepokojące sygnały o możliwości niespodziewanego uderzenia na Pearl Harbor. Doniesienia te zostały uznane za mało wiarygodne i zlekceważone. Istnieje jednak spiskowa teoria, że wywiad celowo je ukrył na polecenie administracji prezydenta Franklina Roosevelta. Atak miał wstrząsnąć opinią publiczną, w której wciąż silne był nastroje izolacjonistyczne, i umożliwić Rooseveltowi włączenie USA do wojny przeciwko państwom Osi.

Na zdjęciu od lewej pancerniki: USS "West Virginia", USS "Tennessee" i USS "Arizona". Ten ostatni uległ całkowitej zagładzie, gdy w wyniku trafienia bombą eksplodował główny magazyn amunicji.

Operacja cesarskiej floty miała kilka celów. Przede wszystkim zamierzano zniszczyć najważniejsze okręty amerykańskiej Floty Pacyfiku, tym samym wyłączając ją z akcji, aby nie mogła przeszkodzić opanowaniu przez armię japońską Malajów, Holenderskich Indii Wschodnich (dzisiejsza Indonezja) i Filipin. Po drugie, zniszczenie sił morskich USA miało dać Japonii czas na dalszą rozbudowę własnej marynarki, by mogła w późniejszym okresie wojny zwyciężyć amerykańską flotę. Po trzecie, zadana klęska miała tak zdruzgotać morale Amerykanów, by ci nie chcieli rozszerzać działań wojennych w rejon japońskiej ekspansji w Azji Południowo-Wschodniej.

Na zdjęciu płonący niszczyciel USS "Shaw", który został trafiony trzema bombami. Naprawiony ekspresowym tempie, wrócił do służby w połowie 1942 roku.

Inspiracją do przeprowadzenia ataku na Pearl Harbor był dla Japończyków atak samolotów z brytyjskiego lotniskowca HMS "Illustrious" na port włoski w Tarencie podczas walk na Morzu Śródziemnym. Dla admirałów cesarskiej floty był to dowód, że atak samolotów torpedowych jest możliwy również w płytkim porcie, a nie tylko na pełnym morzu. W tym celu japońskie torpedy wyposażono w specjalne drewniane stabilizatory, które uniemożliwiły zbyt głębokie zanurzenie się po zrzuceniu, co normalnie skutkowałoby zderzeniem z dnem.

Zdjęcie zrobione z japońskiego samolotu na początku ataku.

W skład zespołu japońskiej floty, który miał przeprowadzić atak, wchodziło sześć lotniskowców z 380 samolotami na pokładach, w tym 143 torpedowymi, 129 bombowcami nurkującymi oraz 108 myśliwcami. Osłonę lotniskowców stanowiły dwa pancerniki, dwa krążowniki, jeden lekki krążownik, dziewięć niszczycieli oraz 28 okrętów podwodnych, z czego pięć miniaturowych.

7 grudnia 1941 roku w porcie Pearl Harbor stacjonował kwiat amerykańskiej Floty Pacyfiku - osiem pancerników, osiem krążowników, 30 niszczycieli, cztery okręty podwodne i 49 innych jednostek. Osłonę lotniczą stanowiło ok. 390 samolotów, rozmieszczonych w pobliskiej bazie sił powietrznych.

Na nieszczęście dla Japończyków, w bazie nie było dwóch najbardziej wartościowych jednostek, czyli lotniskowców, które wypłynęły z portu krótko przed japońskim uderzeniem. Jak się później okazało, to właśnie lotniskowce decydowały o przebiegu działań wojennych na Oceanie Spokojnym i ich ocalenie miało kluczowy wpływ na zdolności bojowe amerykańskiej marynarki w pierwszych miesiącach konfliktu.

Zdjęcie lotnicze Pearl Harbor wykonane w trakcie ataku.

Plan całego przedsięwzięcia opracował legendarny admirał Isoroku Yamamoto, natomiast dowódcą floty przeprowadzającej uderzenie był admirał ChĹŤichi Nagumo. Pierwsza fala 183 samolotów dotarła nad Pearl Harbor ok. godz. 7.50 - zaskoczenie było całkowite. W drugiej fala złożona była ze 171 maszyn bojowych.

Szykowana była również trzecia fala, która mogła całkowicie dokończyć dzieła zniszczenia, ale ostrożny admirał Nagumo uznał, że główny cel operacji - wyeliminowanie Floty Pacyfiku - został osiągnięty i nakazał powrót. Amerykański admirał Chester Nimitz ocenił później, że gdyby Japończycy dokonali trzeciego nalotu, wojna na Pacyfiku trwałaby dwa lata dłużej.

Na zdjęciu tonący pancernik USS "Arizona".

Obraz, jaki wyłonił się po ataku Japończyków, był przerażający. W ciągu jednego dnia zginęło 2335 żołnierzy i marynarzy oraz 68 cywilów, rannych zostało prawie 1200 osób. Z ośmiu pancerników, chluby amerykańskiej floty, pięć zostało zatopionych, a pozostałe trzy odniosły uszkodzenia. Ponadto Japończycy zniszczyli dwa niszczyciele oraz stary pancernik USS "Utah", który służył jako okręt pomocniczy. Wiele innych jednostek zostało uszkodzonych. Ponadto całkowicie zniszczono 188 samolotów, a 155 odniosło uszkodzenia. Większość z nich nawet nie wzniosła się w powietrze. Była to jedna z największych klęsk militarnych Stanów Zjednoczonych w ówczesnej historii.

Na zdjęciu zniszczony na lotnisku ciężki bombowiec B-17.

Straty Japończyków były znikome, szczególnie w porównaniu z rozmiarami amerykańskiej klęski. Cesarska flota straciła pięć miniaturowych okrętów podwodnych i 29 samolotów. W ataku zginęło 55 lotników i dziewięciu marynarzy. Jeden został wzięty do niewoli.

Na zdjęciu poważnie uszkodzone niszczyciele USS "Downes" i USS "Cassin".

Japonia zaatakowała USA niespodziewanie, nie wypowiadając im wcześniej wojny. Dzień po ataku prezydent Franklin Delano Roosevelt wygłosił orędzie do narodu amerykańskiego, w którym zwrócił się do Kongresu. aby ogłosił stan wojny między Stanami Zjednoczonymi a Cesarstwem Japonii.

Atak na Pearl Harbor pozwolił Japończykom przeprowadzić zakrojoną na szeroką skalę, błyskawiczną kampanię, dzięki której opanowali Malaje, Holenderskie Indie Wschodnie, a także szereg wysp na zachodnim Pacyfiku - od Aleutów po Birmę. Pozbawiona większej możliwości działania Ameryka, nie mogła skutecznie przeciwstawić się zniszczeniu jej sił na Filipinach. Pasmo japońskich zwycięstw zostało dopiero przerwane ponad pół roku po ataku na Pearl Harbor, gdy US Navy zadała klęsce marynarce cesarskiej w bitwie o Midway.

Japońskie uderzenie było dla USA szokiem i wstrząsnęła opinią publiczną. Jednak wbrew pozorom, porażka nie była aż tak dotkliwa, jak mogłoby się wydawać na początku. Z pięciu zatopionych pancerników tylko dwa, USS "Arizona" (na zdjęciu) i USS "Oklahoma", zostały stracone bezpowrotnie. Zwłaszcza los tego pierwszego był wyjątkowo tragiczny, gdyż razem z nim na dnie spoczęło 1177 członków jego załogi.

Pozostałe trzy pancerniki podniesiono z dna, poddano gruntownym naprawom i zmodernizowano, a następnie przywrócono do czynnej służby. Infrastruktura portu również nie doznała większych zniszczeń, ponieważ miała ona być celem trzeciej fali japońskiego ataku, na który ostatecznie się nie zdecydowano. Nie mniej istotny był również fakt, że w Pearl Harbor nie było lotniskowców, czyli najbardziej wartościowych ówcześnie jednostek, które decydowały o obliczu wojny na morzu.

Atak na Pearl Harbor był początkiem trwającej następne długie cztery lata wojny na Pacyfiku. Cztery dni później, 11 grudnia, wojnę Stanom Zjednoczonym wypowiedziały dwa pozostałe państwa Osi - III Rzesza i Włochy. W ten sposób Ameryka już bezpośrednio włączyła się do II wojny światowej, przesądzając o jej rezultacie.

Na zdjęciu USS Arizona Memorial, pięćdziesięciometrowe mauzoleum postawione w poprzek na wraku pancernika, spoczywającym na dnie portu w Pearl Harbor

(wp.pl/tbe)