Prezydent Bronisław Komorowski zarządził referendum 6 września ws. JOW‑ów

Komorowski zaapelował do Polaków o udział w referendum. Wezwał też siły polityczne, by zachęcały obywateli do wyrażenia w nim swej opinii, a nie liczyły na to, że referendum będzie nieważne z powodu zbyt niskiej frekwencji.

- Podjąłem decyzję o podpisaniu w dniu dzisiejszym postanowienia o przeprowadzeniu referendum po to, aby przeciąć wszelkie spekulacje, czy jest możliwe, aby zmienić moją wcześniejszą decyzję. Jest to niemożliwe, referendum się odbędzie - powiedział prezydent.

Zaapelował jednocześnie do obywateli o udział w referendum oraz do sił politycznych, aby "zechciały wyrazić swój pogląd w tych trzech istotnych sprawach, którym referendum jest poświęcone".

Komorowski zwrócił się też do sił politycznych, by mimo naturalnych i zrozumiałych różnic, co do kwestii merytorycznych, zadbały wspólnym wysiłkiem o to, aby obywatele polscy chcieli pójść do referendum. Jak podkreślił, "jest to kwestia budowania aktywności obywatelskiej, której zawsze Polsce będzie potrzeba".

- Zwracam się także do sił politycznych, by nie kalkulowały tego, że może referendum będzie nieważne z powodu zbyt niskiej frekwencji, tylko by zechciały zachęcać Polaków do aktywności także poprzez udział w referendum - podkreślił Komorowski.

- Obywatele chcą mieć większy wpływ na bieg spraw w Polsce; także w kwestii wybierania swoich przedstawicieli do sejmu - powiedział Komorowski podczas debaty dotyczącej jednomandatowych okręgów wyborczych.

W Pałacu Prezydenckim odbyło się Forum Debaty Publicznej pt. "System wyborczy - JOW wobec społeczeństwa obywatelskiego".

Prezydent powiedział, że pozytywnie oceniał wpływ systemu większościowego w wyborach samorządowych (wybory w JOW-ach do rad gmin oprócz miast na prawach powiatu), wyborach do senatu, a także w bezpośrednich wyborach wójtów, burmistrzów i prezydentów miast.

Podkreślił, że gdy zobaczył wyniki pierwszej tury wyborów prezydenckich (trzecie miejsce otrzymał Paweł Kukiz opowiadający się za JOW-ami), pomyślał: "Kiedy, jak nie teraz pogłębić ten proces". Zaznaczył, że także po zakończonej batalii w wyborach prezydenckich nie zmienił zdania w tej kwestii.

Komorowski mówił, że z różnych powodów JOW-y i zwiększony udział obywateli w procesach decyzyjnych wywołują emocje, są często blokowane w różnych mechanizmach. - Kampanie wyborcze mają to do siebie, że czasami wtedy łatwiej uzyskać deklaracje w trudnych kwestiach: światopoglądowe, ideologiczne, czasem relacji między obywatelem a państwem - dodał.

Prezydent zaznaczył, że jego działania dot. JOW-ów nie są jednak jedynie realizacją obietnicy wyborczej, ale efektem głębokiego przekonania, że to odpowiednia forma odpowiedzi na ewidentnie pojawiające się oczekiwania obywateli, że uzyskają większy wpływ na bieg spraw w Polsce.

- Liczę na to, że referendum będzie istotną wskazówką dla sił politycznych, zwłaszcza w kwestii konieczności zwiększenia partycypacji obywateli w procesach decyzyjnych. Jak to może być dokonane, o tym trzeba rozmawiać. O tym będą dyskutowali posłowie wybrani w wyborach jesiennych, będą szukali optymalnego rozwiązania - powiedział prezydent.

Komorowski ocenił, że możliwy jest racjonalny kompromis, a Polsce może służyć np. system mieszany. - Polacy chcą większego udziału w procesach decyzyjnych, także dotyczących wybierania swoich przedstawicieli w wyborach do samorządu, senatu i sejmu - powiedział.

Polacy odpowiedzą w referendum na trzy pytania: czy są "za wprowadzeniem jednomandatowych okręgów wyborczych w wyborach do Sejmu"; czy są "za utrzymaniem dotychczasowego sposobu finansowania partii politycznych z budżetu państwa" i czy są "za wprowadzeniem zasady ogólnej rozstrzygania wątpliwości co do wykładni przepisów prawa podatkowego na korzyść podatnika".

W referendum będą mogli wziąć udział pełnoletni obywatele polscy, którzy nie zostali pozbawieni praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądowym, pozbawieni praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu bądź osoby ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądowym.

Oprócz osobistego głosowania w referendum ogólnokrajowym można też głosować za granicą, korespondencyjnie i przez pełnomocnika.

Jak wynika z kalendarza, do 24 sierpnia będzie czas na zgłoszenie zamiaru głosowania korespondencyjnego. Do 28 sierpnia będzie można złożyć wniosek ws. głosowania przez pełnomocnika. 1 września upłynie termin na dopisanie do spisu wyborców w wybranym obwodzie głosowania w kraju. Z kolei do 3 września będzie czas na dopisanie się do spisu wyborców za granicą czy na statkach morskich.

O tym, czy referendum będzie ważne pod względem procedur orzeknie Sąd Najwyższy; odpowiednią uchwałę w tej sprawie musi podjąć nie później niż w 60 dniu od dnia ogłoszenia wyniku referendum.

Podobnie jak przy wyborach, tak też w przypadku referendum, można wnosić protesty przeciwko jego ważności. Mogą one dotyczyć dopuszczenia się przestępstwa przeciwko referendum, przeciwko ustalaniu wyników głosowania lub wynikowi referendum. Protest trzeba wnieść na piśmie do Sądu Najwyższego w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyniku referendum przez PKW w Dzienniku Ustaw RP.

Wynik referendum będzie wiążący, jeżeli weźmie w nim udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania. Po opublikowaniu postanowienia prezydenta o zarządzeniu referendum w Dzienniku Ustaw ruszy kampania referendalna.

- Koszty ogólnokrajowego, jednodniowego referendum to szacunkowo ok. 100 mln zł - powiedział dyrektor zespołu Kontroli Finansowania Partii Politycznych i Kampanii Wyborczych w Krajowym Biurze Wyborczym Krzysztof Lorentz. Dodał, że koszt jednodniowego referendum jest zbliżony do kosztów pierwszej tury wyborów prezydenckich.

Zaznaczył, że pieniądze na referendum będą pochodzić z rezerwy w budżecie na przeprowadzenie wyborów i referendów.

W rezerwie celowej budżetu państwa na 2015 r. zaplanowano blisko 356 mln zł na przeprowadzenie m.in. wyborów prezydenckich, parlamentarnych, ewentualne wybory przedterminowe, uzupełniające, referenda. Pod koniec marca KBW informowało, że na majowe wybory prezydenckie - pierwszą i ewentualną drugą turę głosowania - przeznaczono 166,4 mln zł.

Wraz z ogłoszeniem dokumentu w Dzienniku Ustaw rozpocznie się kampania referendalna. To czas na prezentowanie stanowisk m.in. przez partie i obywateli w sprawach poddanych pod referendum.

Zgodnie z ustawą o referendum ogólnokrajowym kampanią referendalną jest prezentowanie swojego stanowiska przez obywateli, partie polityczne, stowarzyszenia, fundacje oraz inne podmioty w sprawie poddanej pod referendum.

Kampania referendalna zakończy się na 24 godziny przed dniem głosowania, czyli o północy z piątku 4 września na sobotę 5 września, gdy zacznie obowiązywać - podobnie jak przy wyborach - cisza wyborcza. W sobotę i niedzielę przed referendum, do godz. 22 nie będzie można m.in. rozdawać ulotek, organizować manifestacji oraz zwoływać zgromadzeń związanych z referendum. Nie będzie też można publikować sondaży przewidujących zachowania głosujących.

Zgodnie z kalendarzem referendalnym do 28 lipca podmioty uprawnione będą mogły zawiadomić Państwową Komisję Wyborczą o zamiarze uczestniczenia w kampanii referendalnej w programach radiowych i telewizyjnych nadawców publicznych.

Prawo do bezpłatnego rozpowszechniania audycji referendalnych od 21 sierpnia będą miały podmioty, które otrzymają od PKW zaświadczenie. Zgodnie z przepisami ustawy o referendum ogólnopolskim takie prawo mają: partie polityczne, które otrzymały co najmniej 3 proc. poparcia w wyborach do Sejmu, koalicje partii politycznych, które uzyskały co najmniej 6 proc. poparcia, kluby posłów i senatorów, kluby parlamentarne, które na rok przed zarządzeniem referendum zrzeszały posłów lub senatorów zgłoszonych przez komitet wyborczy wyborców (posłowie i senatorowie muszą stanowić więcej niż połowę składu tych klubów). Do bezpłatnej kampanii w telewizji i radiu mają też prawo m.in. stowarzyszenia i fundacje, które zarejestrowały się nie później niż na rok przed zarządzeniem referendum, działają na terenie całego kraju (nie dot. fundacji), w obszarze związanym z przedmiotem referendum - działalność ta musi mieścić się w zakresie celów statutowych.

Podmioty uczestniczące w kampanii referendalnej finansują ją ze środków własnych. Nie ma też obowiązku wcześniejszej rejestracji komitetów podmiotów, które w kampanii biorą udział, nie ma limitów wydatków oraz obowiązku sprawozdawczego.

Dyskusja nad JOW-ami - nie po raz pierwszy

Kwestia wprowadzenia jednomandatowych okręgów wyborczych w wyborach do Sejmu podnoszona jest w debacie publicznej nie po raz pierwszy. Najczęściej hasło to pojawiało się w postulatach PO, jednak również PiS w pewnym okresie patrzył na pomysł zmiany ordynacji przychylnie.

System większościowy obowiązuje od 2011 r. w Senacie. W zeszłym roku po raz pierwszy w ten sposób wybraliśmy radnych we wszystkich gminach. Na przestrzeni ostatnich 25 lat pojawiały się także propozycje wprowadzenia jednomandatowych okręgów wyborczych w wyborach do Sejmu; przeforsowanie tego pomysłu wymagałoby jednak zmiany w konstytucji, w której zapisano, że wybory do Sejmu są proporcjonalne.

W czasie kampanii do parlamentu w 2001 r. wprowadzenie jednomandatowych okręgów wyborczych było głównym punktem proponowanej reformy ustroju państwa debiutującej wówczas na scenie politycznej Platformy Obywatelskiej.

Za jednomandatowymi okręgami w wyborach do Sejmu opowiadał się także PiS. W 2003 r. Prawo i Sprawiedliwość zgłosiło projekt nowej ordynacji wyborczej, który zakładał wprowadzenie 230 jednomandatowych okręgów wyborczych i 16 okręgów wojewódzkich. Zgodnie z propozycją partii w wyborach większościowych wyłanianoby 230 spośród 460 posłów. Jeden okręg jednomandatowy obejmowałby średnio około 168 tys. mieszkańców.

Gdy więc w 2003 r. Platforma wyszła z propozycją zmian w konstytucji, najprzychylniej do pomysłów PO odniósł się PiS - przy niechęci pozostałych klubów. Szef klubu PiS Ludwik Dorn deklarował, że z PO łączy ich przekonanie, że zasadnicza zmiana ustrojowa jest konieczna.

W czerwcu 2004 r. Tusk zapowiedział przeprowadzenie inicjatywy na rzecz referendum, które umożliwiłoby zmiany w konstytucji dotyczące wprowadzenia ordynacji wyborczej opartej na okręgach jednomandatowych oraz zmniejszenia liczebności Sejmu i likwidacji Senatu.

Tę inicjatywę PiS przyjął już mniej przychylnie. Kazimierz Marcinkiewicz nazwał ją "kolejną szopką polityczną" i zapowiedział nakłanianie Platformy do własnej propozycji mieszanego systemu w wyborach do Sejmu. Ostatecznie obu klubom nie udało się dojść do porozumienia i Sejm odrzucił projekt PiS.

W kampanii w 2007 r. PO zmieniła swój postulat dotyczący JOW-ów, proponując w wyborach do Sejmu wprowadzenie ordynacji mieszanej: częściowo w okręgach jednomandatowych - poseł z każdego powiatu - częściowo proporcjonalnej.

PO forsowała potem już przede wszystkim pomysł JOW-ów w wyborach do Senatu. Bronisław Komorowski jako kandydat PO w wyborach prezydenckich w 2010 r. opowiedział się za bezpośrednim wyborem radnych. Najważniejsze terminy kalendarza referendalnego

Kalendarz czynności związanych z przeprowadzeniem referendum ogólnokrajowego:

do 23 lipca (czwartek) - utworzenie obwodów głosowania w szpitalach, zakładach pomocy społecznej, zakładach karnych i aresztach śledczych, w domach studenckich i zespołach domów studenckich oraz ustalenie ich granic, siedzib i numerów

do 28 lipca (wtorek) - zawiadomienie Państwowej Komisji Wyborczej przez podmioty uprawnione o zamiarze uczestniczenia w kampanii referendalnej w programach radiowych i telewizyjnych nadawców publicznych;
- podanie do wiadomości publicznej informacji o numerach i granicach obwodów głosowania oraz siedzibach obwodowych komisji do spraw referendum, w tym o lokalach obwodowych komisji do spraw referendum dostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych uprawnionych do udziału w referendum, a także o możliwości głosowania korespondencyjnego i przez pełnomocnika

do 7 sierpnia (piątek) - zgłaszanie przez armatorów wniosków o utworzenie obwodów głosowania na polskich statkach morskich;
- zgłaszanie kandydatów do obwodowych komisji wyborczych przez podmioty uprawnione

do dnia 17 sierpnia (poniedziałek) - powołanie obwodowych komisji do spraw referendum;
- podanie do wiadomości publicznej informacji o numerach i granicach obwodów głosowania utworzonych za granicą oraz siedzibach obwodowych komisji do spraw referendum;
- sporządzenie spisów osób uprawnionych do udziału w referendum

od 16 sierpnia (niedziela) do 24 sierpnia (poniedziałek) - składanie przez żołnierzy pełniących zasadniczą lub okresową służbę wojskową oraz pełniących służbę w charakterze kandydatów na żołnierzy zawodowych lub odbywających ćwiczenia i przeszkolenie wojskowe, a także ratowników odbywających zasadniczą służbę w obronie cywilnej poza miejscem stałego zamieszkania, policjantów z jednostek skoszarowanych, funkcjonariuszy BOR, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej pełniących służbę w systemie skoszarowanym, wniosków o dopisanie do wybranego przez nich spisu osób uprawnionych do udziału w referendum, sporządzonego dla miejscowości, w której odbywają służbę

od 21 sierpnia (piątek) do 4 września (piątek) - nieodpłatne rozpowszechnianie w programach publicznych nadawców radiowych i telewizyjnych audycji referendalnych podmiotów uprawnionych

do 24 sierpnia (poniedziałek) - zgłaszanie zamiaru głosowania korespondencyjnego

do 28 sierpnia (piątek) - składanie wniosków o sporządzenie aktu pełnomocnictwa do głosowania

do 1 września (wtorek) - składanie wniosków o dopisanie do spisu osób uprawnionych do udziału w referendum w wybranym przez siebie obwodzie głosowania

do 3 września (czwartek)

- składanie przez osoby uprawnione do udziału w referendum przebywające na statkach morskich, wniosków o wpisanie do spisu osób uprawnionych do udziału w referendum utworzonych na tych statkach;
- składanie przez osoby uprawnione do udziału w referendum przebywające za granicą zgłoszeń w sprawie wpisania do spisu osób uprawnionych do udziału w referendum w obwodach głosowania utworzonych za granicą

W piątek, 4 września, o północy kończy się kampania referendalna i rozpoczyna się cisza wyborcza

W niedzielę, 6 września, w godz. 6-22 odbędzie się głosowanie w referendum

Zgodnie z art. 9 par. 3 Kodeksu wyborczego, w zw. z art. 92 ust. 1 ustawy o referendum ogólnokrajowym jeżeli Kodeks wyborczy nie stanowi inaczej, czynności wyborcze są dokonywane w godzinach urzędowania sądów, organów wyborczych, urzędów gmin oraz konsulatów.