Pokaż mózg!
Kryminalistę można poznać po masywnej dolnej szczęce, wielkich oczodołach i spiczastych uszach - do takich wniosków doszedł przed ponad 120 laty włoski lekarz Cesare Lombroso, studiując kształt czaszki skazanego na karę śmierci bandyty. Francis Galton, kuzyn Karola Darwina, ustalił, jak wygląda twarz "typowego" przestępcy, nakładając na siebie fotografie najgroźniejszych skazańców. W 1968 r. uczeni ogłosili, że przestępcze skłonności wykazują ludzie z dodatkowym chromosomem Y, nazywanym chromosomem zbrodni.
Czy obok wykrywaczy metalu na lotniskach pojawią się skanery mózgu?
Tego rodzaju teorie są niedorzeczne, gdyż nie ma "agresywnych mutantów" ani "kryminalnych genów" - oświadczyli naukowcy na zakończenie konferencji "Czynniki genetyczne w zachowaniach przestępczych" w 1992 r. w Waszyngtonie. Dziś neurobiolodzy przekonują, że "czynników zachowań przestępczych" należy szukać w ludzkim mózgu. Najnowsze techniki obrazowania pracy mózgu pozwalają już ustalić "mózgowy odcisk palców". Wkrótce - podobnie jak w futurystycznym filmie "Raport mniejszości" Stevena Spielberga - będzie można aresztować terrorystę dopiero przygotowującego zamach. Tylko czy wówczas nie zawładnie nami Wielki Brat, ten znany z przepowiedni Orwella?
Medycyna dysponuje już bardzo precyzyjnymi metodami badania mózgu. Neurolodzy potrafią zdiagnozować chorobę Alzheimera nawet dziesiątki lat przed pojawieniem się pierwszych jej objawów przy użyciu takich metod jak pozytonowa tomografia emisyjna (PET) i elektroencefalografia (EEG). Rezonans magnetyczny pozwala wykryć dysleksję u dzieci, które nie umieją jeszcze ani czytać, ani pisać. - Można też już dziś wykryć nienawiść do przedstawicieli innej rasy lub konkretnych osób, na przykład do prominentnych polityków - mówi prof. Jerzy Walecki, radiolog z Komitetu Patofizjologii Klinicznej PAN. Wystarczy osobie podejrzanej o terroryzm pokazać zdjęcie Colina Powella, by skanowanie mózgu jak papierek lakmusowy wykazało stosunek emocjonalny do amerykańskiego sekretarza stanu.
Neurony terroru
Joshua Greene z Princeton University na podstawie analizy aktywności pewnych obszarów centralnego układu nerwowego jest w stanie wyłonić z grupy badanych osoby gotowe poświęcić własne życie dla jakiegoś "wyższego" dobra. Fanatyczni mordercy mają zredukowaną aktywność w korze przedczołowej i w obszarach odpowiadających za emocje - wykazały badania Adriana Raine'a z University of Southern California. Piętnastu na siedemnastu zabójców, którzy mają na sumieniu co najmniej dwie osoby, wykazuje istniejące już od dzieciństwa zmiany funkcjonalne w lewym płacie ciemieniowym w mózgu - twierdzi z kolei profesor Akira Fukushima z Uniwersytetu Sophia w Tokio, który przez 10 lat badał mózgi morderców recydywistów. U terrorystów inaczej przebiega formowanie sądów moralnych, co też można wykryć skanowaniem mózgu.
Badania Elizabeth Phelps i jej współpracowników z New York University wykazały, że o uprzedzeniach rasowych świadczy silniejsze pobudzenie ciała migdałowatego. Eksperymenty Jennifer Richeson i jej współpracowników z Dartmouth College w New Hampshire sugerują, że ludzie z takimi uprzedzeniami, mając do wykonania zadanie wymagające wysiłku intelektualnego, radzą sobie z nim dużo gorzej, jeśli w pobliżu znajduje się osoba innej rasy. Część mózgu odpowiadająca za myślenie abstrakcyjne jest u nich znacznie mniej aktywna, natomiast uaktywniają się neurony odpowiadające za ukrycie uprzedzeń.
Mózg pedofila
- Dzięki monitorowaniu mózgu można stwierdzić, jakie są preferencje seksualne badanej osoby, czy jest ona heteroseksualistą, homoseksualistą czy pedofilem, nawet jeśli stara się tłumić swoje upodobania - mówi "Wprost" prof. Mario Beauregard z Uniwersytetu Montrealskiego w Quebecu. Techniki umożliwiające dokonanie takiego testu pozwalają wychwycić skłonności do zachowań agresywnych i brutalnych. - Bodźce erotyczne aktywują przednią część zakrętu obręczy, korę podstawy płatów czołowych oraz podwzgórze. Z kolei z agresją związana jest aktywność okolicy jąder migdałowatych - mówi prof. Jerzy Walecki. Pobudzenie tych obszarów podczas oglądania materiałów z pornografią dziecięcą to jak czerwona lampka ostrzegająca przed możliwością popełnienia gwałtu. Gdyby przeprowadzono takie badania, tacy ludzie jak psycholog dziecięcy Andrzej S. i dyrektor chóru Poznańskie Słowiki Wojciech K. nigdy nie zostaliby dopuszczeni do pracy z dziećmi.
Heteroseksualiści i homoseksualiści mają zupełnie inny metabolizm glukozy w podwzgórzu, obszarze mózgu ulegającemu silnej aktywacji podczas podniecenia seksualnego - wykazały badania przeprowadzone niedawno przez uczonych z University of Chicago. Różnice te można zaobserwować przy użyciu PET po podaniu prozacu, popularnego środka przeciwdepresyjnego (i podniecenie, i zażycie prozacu wiąże się z silnym wydzielaniem odpowiedzialnej za uczucie przyjemności serotoniny). - Niewykluczone, że metabolizm mózgowy u pedofila ma także odmienną specyfikę, a technika jej wykrywania znajdzie wkrótce zastosowanie w kryminalistyce - mówi Leann Kinnunen, jeden z autorów badań.
Paweł Górecki.
Współpraca: Monika Florek, Jan Stradowski