Pakt Ribbentrop-Mołotow

70 lat temu, 23 sierpnia 1939 ZSRR i Rzesza Niemiecka podpisały dziesięcioletni pakt o nieagresji. W nocy z 23 na 24 sierpnia w imieniu przywódców obu państw Józefa Stalina i Adolfa Hitlera dokument podpisali w Moskwie ministrowie spraw zagranicznych Rzeszy i ZSRR - Joachim von Ribbentrop i Wiaczesław Mołotow. Do paktu dołączony był tajny protokół, który dzielił strefy wpływów obu państw w Europie Środkowej. Na mocy układu Związkowi Radzieckiemu miały przypaść w udziale znaczne obszary Polski oraz Finlandia, Estonia, Łotwa i Bessarabia.

Tajny protokół dzielący strefy wpływów był krótki. Liczył cztery paragrafy. Drugi paragraf dokumentu głosił: "Na wypadek terytorialno-politycznego przekształcenia terytoriów należących do państwa polskiego, sfery interesów Niemiec i ZSRR będą rozgraniczone w przybliżeniu przez linię Narew-Wisła-San". Po raz kolejny Polska stawała się łupem swoich wielkich sąsiadów, a kwestie dotyczące podziału łupu miały zostać rozwiązane - jak głosił protokół - "na drodze przyjacielskiego porozumienia".

Na praktyczną realizację tajnego protokołu do paktu Ribbentrop-Mołotow nie trzeba było długo czekać. Tydzień po podpisaniu paktu Niemcy zaatakowały Polskę. Niecałe trzy tygodnie później, 17 września Związek Radziecki najechał terytoria wschodniej Polski. Wojska najeźdźców spotkały się 28 września. Postanowienia protokołu zostały wówczas nieco zmodyfikowane. ZSRR oddał Niemcom Mazowsze i Lubelszczyznę, w zamian zyskując "prawo" do rozciągnięcia swojej strefy wpływów na Litwę.

Niecałe dwa lata po podpisaniu paktu Ribbentrop-Mołotow Rzesza Niemiecka złamała jego postanowienia i bez wypowiedzenia wojny najechała na Związek Radziecki. Stalin, który w ogóle nie brał pod uwagę niemieckiej agresji, załamany tym faktem przez dwa tygodnie miał nie wychodzić ze swego gabinetu. Tak zaczęła się Wielka Wojna Ojczyźniana. Zwycięstwo w tej walce legło u podstaw ideologii powojennego ZSRR, a potem także Rosji.

Rosjanie przez długi czas nie przyznawali się do podpisania tajnego protokołu do paktu Ribbentrop-Mołotow. A zajęcie terytoriów Rzeczypospolitej po 17 września 1939 r. przedstawiali jako ratunek przed hitlerowcami.

Dla Rosjan zwycięstwo nad Hitlerem jest narodową świętością, a kto podważa czystość moralną sowieckich zwycięzców tej wojny, obraża jej ofiary.

Radziecka strefa wpływów, zaprojektowana w protokole paktu Ribbentrop-Mołotow przetrwała wojnę. Litwa, Łotwa, Estonia i Bessarabia stały się republikami ZSRR i odzyskały niepodległość dopiero w latach 90. Również pewne obszary Finlandii, zaanektowane przez ZSRR podczas wojny, nigdy nie wróciły do macierzy.

Joachim von Ribbentrop urodził się 1893 r. Jako oficer walczył w I wojnie światowej. W latach 20. XX w. był przedsiębiorcą, handlował winem. Na początku lat 30. założył biuro analiz, które miało doradzać prawicowym politykom niemieckim w sprawach związanych ze Francją i Wielką Brytanią. Zaczął współpracę z NSDAP i został osobistym doradcą Adolfa Hitlera ws. polityki zagranicznej. W lutym 1938 r. objął tekę ministra spraw zagranicznych III Rzeszy.

Odpowiadał za negocjacje ws. Anschlussu Austrii i rozbioru Czechosłowacji. To on negocjował z Mołotowem i Stalinem w latach 1939-1941. Potem próbował doprowadzić do porozumienia z Anglią.

Ribbentrop po wojnie ukrywał się w Hamburgu pod zmienionym nazwiskiem. Aresztowano go w czerwcu 1945 r. Został postawiony przed trybunałem norymberskim, jako jeden z członków zbrodniczego reżimu i skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 16 października.

Kariera Wiaczesław Mołotowa (właściwie Skriabina) bynajmniej nie zakończyła się wraz z wojną. Ten jeden z najbliższych współpracowników Stalina, przewodniczący rady Komisarzy Ludowych, szef dyplomacji ZSRR i przez pewien czas premier po wojnie pełnił ważne funkcje w aparacie państwowym komunistycznego reżimu. Jeszcze w trakcie wojny towarzyszył Stalinowi w Teheranie, Jałcie i Poczdamie darzony powszechnym szacunkiem. W 1949 Stalin nakazał aresztować jego żonę, na fali czyszczenia Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego z wpływów żydowskich, a samego Mołotowa odsunął od funkcji ministra spraw zagranicznych.

Po śmierci Stalina Mołotow wrócił jednak na stanowisko i rozpoczął walkę o najważniejsze funkcje w państwie. W 1957 roku próbował nawet obalić Chruszczowa, za co został usunięty z Komitetu Centralnego KPZR. Zesłano go jako ambasadora do Mongolii. Jednak trzy lata później w 1960 zasiadał już jako przedstawiciel ZSRR w Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej w Wiedniu. Usunięty później z partii przed XXII zjazdem KPZR został wysłany na emeryturę. W 1984 r. na dwa lata przed śmiercią został przywrócony w prawach członka partii. Zmarł spokojnie dożywszy starości w Moskwie.

Zdjęcie przedstawia wizytę Mołotowa w Warszawie w 1948 roku. Szef radzieckiej dyplomacji po wojnie witany był z honorami przez polskich towarzyszy.